Студопедия
Новини освіти і науки:
МАРК РЕГНЕРУС ДОСЛІДЖЕННЯ: Наскільки відрізняються діти, які виросли в одностатевих союзах


РЕЗОЛЮЦІЯ: Громадського обговорення навчальної програми статевого виховання


ЧОМУ ФОНД ОЛЕНИ ПІНЧУК І МОЗ УКРАЇНИ ПРОПАГУЮТЬ "СЕКСУАЛЬНІ УРОКИ"


ЕКЗИСТЕНЦІЙНО-ПСИХОЛОГІЧНІ ОСНОВИ ПОРУШЕННЯ СТАТЕВОЇ ІДЕНТИЧНОСТІ ПІДЛІТКІВ


Батьківський, громадянський рух в Україні закликає МОН зупинити тотальну сексуалізацію дітей і підлітків


Відкрите звернення Міністру освіти й науки України - Гриневич Лілії Михайлівні


Представництво українського жіноцтва в ООН: низький рівень культури спілкування в соціальних мережах


Гендерна антидискримінаційна експертиза може зробити нас моральними рабами


ЛІВИЙ МАРКСИЗМ У НОВИХ ПІДРУЧНИКАХ ДЛЯ ШКОЛЯРІВ


ВІДКРИТА ЗАЯВА на підтримку позиції Ганни Турчинової та права кожної людини на свободу думки, світогляду та вираження поглядів



Контакти
 


Тлумачний словник
Авто
Автоматизація
Архітектура
Астрономія
Аудит
Біологія
Будівництво
Бухгалтерія
Винахідництво
Виробництво
Військова справа
Генетика
Географія
Геологія
Господарство
Держава
Дім
Екологія
Економетрика
Економіка
Електроніка
Журналістика та ЗМІ
Зв'язок
Іноземні мови
Інформатика
Історія
Комп'ютери
Креслення
Кулінарія
Культура
Лексикологія
Література
Логіка
Маркетинг
Математика
Машинобудування
Медицина
Менеджмент
Метали і Зварювання
Механіка
Мистецтво
Музика
Населення
Освіта
Охорона безпеки життя
Охорона Праці
Педагогіка
Політика
Право
Програмування
Промисловість
Психологія
Радіо
Регилия
Соціологія
Спорт
Стандартизація
Технології
Торгівля
Туризм
Фізика
Фізіологія
Філософія
Фінанси
Хімія
Юриспунденкция






Myradowa G.B, Esenowa O.J., 7 страница

Liberal aňyň pozisiýasyndan adalatlylyk, döwletiň hukuk bilen baglanyşygy (ýagny hukuk döwleti), hökümetiň ahlak gymmatlyklaryndan we badalgalardan ugur alyp işlemegi, syýasy prosese giň köpçüligiň gatnaşmagy, pikirleriň sagdyn bäsleşigi syýasy sistemanyň iň möhüm mynasyplyklarydyr. Liberal aňa laýyklykda döwlet her bir raýaty kynçylyklardan, kemsidilmelerden, bazar gatnaşyklarynyň käbir negatiw netijelerinden gorap saklamalydyr.

Konserwatiw aň düşünjäniň hödürleýän we goraýan baş gymmatlyklary tertip-düzgün, durnuklylyk we däp-dessurlaryň bozulman saklanmagy bolup durýar.

Bu gymmatlyklar jemgyýetiň we döwletiň raýatlaryň ylalaşygynyň we birleşmeleriniň netijesi däl-de (liberal aň hut şeýle hasaplanýar), tebigy ewolýusiýanyň netijesidigine bolan ynamdan gelip çykýarlar. Jemgyýet özünde bar bolan tebigy ýaşaýyş güýjüne daýanyp ösýär. Bu güýji paýhasyň kömegi bilen düşündirmek mümkin däl. Çünki ösüşiň logikasy hydaý tarapyndyr, şoňa görä-de taryhy ösüşiň tebigy badyna goşulmak bolmaýär. Şahsy eýeçiligiň, bazaryň, erkin telekeçiligiň prinsiplerini kabul etmek bilen konserwariw aň olary tebigy durmuş başlangyçlarynyň ösüşiniň netijesi hökmünde düşündirýär. Konserwatiw pikir üçin syýasy ideal güýçli döwletdir. Şeýle döwletde anyk syýasy stratifikasiý, ýagny häkimiýet elita degişli bolmaly, azatlyk bolsa häkimiýete boýun bolmak we ony goldamak hökmünde kabul edilýär.

Konserwatizm hemişe köne düzgünleri saklamaga ymtylmak däl. Häzirki wagtda şahsyýetiň hukuklaryny we azatlyklaryny has giň ykrar etmek, döwletiň funksiýaalrynyň belli bir derejede çäklendirilmegi bilen ylalaşmak konserwatiw aňa mahsusdyr.

Köp halatlarda konserwatiw ideýalaryň kömegi bilen köne gymmatlyklaryň (maşgala, din, ahlak) we taze gymmatlyklaryň (döredijilikli zähmet, şahsyýetiň özboluşlylygy, köpçüligiň dolandyryşa has giň gatnaşmagy) szlaşygyny gazanmak başardýar (ABŞ, Angliýa we ş.m.).

Sosial-demokratiýa jemgyýetçilik hadysasy hökmünde 100 ýyldan-da gowrak ozal ýüze çykdy. İdeologiýa görnüşinde ol marksizmiň esasynda dördi. Ýöne wagtyň geçmegi bilen, ol özbaşdak akyma öwrüldi. Sosial-demokratiýa dürli ugurdaky syýasy pikirleriň (meselem marksizmiň we liberalizmiň) gazananlaryny özünde jemledi we günbatar jemgyýetiniň giň gatlaklarynyň bähbitlerini goraýan nazaryýeti döretmegi başardy. Sosial-demokratik aň ähliumumylygyna we berk ölçeglilige ymtylmaýar.

Sosial-demokratiýanyň esasy ideýasy kapitalizmiň öz-özüni kämilleşdirmäge we ewolýusion ýol bilen sosial jemgyýete öwrülmäge ukyplylygy baradaky ideýadyr. Sosial-demokratiýa teoriýa XIX asyryň aýagynda nemes sosiology Bernşteýn tarapyndan “Sosializmiň we sosial-demokratiýanyň wezipeleri” diýen işinde işlenip düzüldi. Soňlugy bilen bu awtoryň ideýalary häzirki zaman sosial-demokratiýanyň syýasy doktrinasyna girizildi. Bu doktrina 1951-nji ýylda sosial demokratlaryň Maýn boýundaky Frankfrutda (Frankfrut na Maýne) geçen uçreditel (esaslandyryjy) kongresinde kabul edildi.

Sosial demokratik aň sosialistik maksady ykdysady kepillendirmek pozisiýasyndan (ykdysady determinizm) däl-de, islendik teoriýanyň akyl ýetiriş mümkinçiliginden öwrenýär, ýagny islendik teoriýany hemişe özgertmelere, ösdürilmäge, anyklamaga we täzeden garamaga degişli hasaplaýarlar. Kommunistler bu meselede marksizmiň esasy kanunlaryny üýtgewsiz we hemişelik hasaplaýarlar.

Mundan başga-da, häzirki zaman dünýäsinde marksistik, anarhistik, hat-da faşistik aňyň hem barlygyny bellemek gerek. Olaryň arasynda kommunistik aňyň heniz hem ýeterlik derejede giň ýaýrandygyny bellemek gerek (köp sanly kompartiýalar, sosialistik döwletler (Hytaý, Kuba we beýlekiler)).

3. Sosializasiýa düşünjesi.

Bir wagtlar Aristotel adamy “syýasy mahluk” diýip atlandyrypdyr.elbetde adam “syýasy” bolup dogulmaýar. Ýaşaýan durmuşy ynsany “syýasatlaşdyrýar”, sosiallaşdyrýar. Bu proses adamyň bütin ömründe dowam edýär.

Adam çaga wagty eýýäm syýasat barada ilkinji maglumatlary alyp başlaýär (ata-enesinden, ýakynlaryndan, teleýaýlymdan we ş.m.). ulaldygyça ol syýasat barada bilimlerini özleşdirýär we özüniň syýasy garaýşyny, gatnaşygy işläp düzýär (wyrabatywaýet). Şeýle-de, syýasy tejribäni nesilden nesile geçirmek işi-de dowam edýär. Bolup geçýän syýasy wakalara gatnaşmagy adamy syýasatlaşdyryär we sosiallaşdyrýar.

Syýasy sosializasiýa – munuň özi adamyň syýasata giriäşmegidir, onuň raýat hökmünde kemala gelmegidir, jemgyýetde agalyk edýän syýasy ölçegleri, kadalary we orientirleri, gymmatlyklary, şeýle hem syýasy özüňi alyp barşyň nusgalaryny özleşdirmegidir. Syýasy sosializasiýa umumy sosializasiýanyňbir bölegidir.

Adamyň sosiallaşmagyna maşgalanyň, mekdebiň, mekdepden daşary faktorlaryň, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriň, diniň rollary uludyr.

Maşgada çagada, esasan, kabul edip bilmek ukybyny terbiýeleýär. Çaganyň kabul ediş ukyby, pikir saýlawy ata-enesiniň, maşgala agzalarynyň ýykgyn edýän garaýşlaryna baglydyr. Maşgala diňe çagalara, ýaşlara däl, eýşem onda bar bolan ähli ýaşly adamlara täsir edýär.

Mekdebe çenli we mekdep edaralary çägalaryň we ýetginjekleriň sosial-tejribesini, durmuş-syýasy endiklerini baýlaşdyrýar.

Din adamlaryň dünýägaraýşyny peýdalanyp oňa täsir edýär (syýasat adamlaryň bähbitleri boýunça adamlara täsir edýär, oňa görä-de syýasatyň täsiriniň durnuklylygy diniň täsiriniň durnuklylygyndan az wagtlydyr). Nähili bolsa-da, dine sosiomedeni proses hökmünde çemeleşme dogry bolar. Şahsyýetiň sosiallaşmagyna din bir özi doly täsir edip bilmez, onuň täsir ediş güýji durmuş hakykatyna, jemgyýetiň ösüş we abadanlyk derejesine baglydyr.

Diniň şahsyýeti sosiallaşdyryş ukybyna, güýjüne gereginden artyk baha bermek gerek däl. Barybir onuň täsiri beýleki köpsanly sosial hadysalara baglydyr.

Köpçülikleýin habar beriş serişdeleri adamlaryň aňyna we özlerini alyp baryşlaryna örän güýçli täsir edýär. Olar adamy bütin ömründe gurşap alýarlar. Olaryň nähili ideýalry nähili usullar bilen ýaýradyşyna görä şahsyýetiň sypatlary kemala gelýär.

KHBS-iň açyk we täsin roly barada özüňden goşmaly. Şoňa görä-de, häzirki döürde ýaşlaryň kalbyny, dünýägaraýşyny dogry terbiýelemek, olaryň syýasy-ahlak sypatlaryny ýaramaz täsirlerden goramak meselesi hormatly Prezidentimiz tarapyndan öňe tutulýan wezipeleriň biridir.

İnternet barada gysgaça, ýöne hüşgärlik bilen baglanyşdyrmaly.

Umuman, adamyň sosiallaşma prosesi (ol hökmany, gutulgysyz proses) ylmy esaslarda maksadalaýyk dolandyrylyp bilner.

 

4. Syýasy medeniýet düşünjesi.

“Syýasy medeniýet” düşünjesi “syýasy aň” düşünjesi ýaly syýasatyň subýektiw (adamyň erkine bagly) taraplarynyň çylşyrymly alamatlaryny we özara baglanyşygyny aňlatmak üçin ulanylýar.

Syýasy medeniýet hemişe ösýän we üýtgeýän hadysa bolmak bilen gurşap alýan dünýäniň sinamikasyny (ösüşini) örän çalt, çus duýýar. Syýasy medeniýet düşünjesiniň düzüminde “medeniýet” diýen terminiň barlygy ony kesgitlemekde kynçylyk döredýär. Çünki şu wagtda çnli medeniýetiň özi barada gutarnykly kesgitleme ýok. Bar bolan köp sanly kesgitlemeler hem, köplenç, biri-birine gabat gelmeýär.

Syýasy medeniýet umumy “medeniýet” düşünjesiniň taryhy tejribäni syýasat sferasynda sosial umumylyklaryň (halklaryň, milletleriň), aýratyn adamlaryň hakydasyny, olaryň meýillerini we oriýentirlerini (maksatlaýyn ugurlaryny), endiklerini, badalgalaryny birleşdirýän bölegi hökmünde öňe çykýar.

Syýasy medeniýet munuň özi resmi kabul edilen we resmi däl görnüşde ýurtda bar bolan syýasy ölçegleriň, düzgünleriň, prinsipleriň we däpleriň jemidir. Olar bolsa öz gezeginde (kämahal bilniksiz) döwlet işgärleriniň-de, ýönekeý raýatlaryň-da syýasy özlerini alyp baryşlaryny örän berk kesgitleýärler, ugrukdyrýarlar we çäklendirýärler.

Bütin dünýä üçin bir bitewi syýasy medeniýet bolmagy mümmin däl. Syýasy medeniýet dürli tipleri we wariasiýalary bar. her bir konkret ýurtda syýasy medeniýetiň özüniň hususy bazisleýin (ykdysady) modeli, nusgasy bar.

olar milli özboluşly häsiýete eýdirler (Türkmenistan hakda aýdyp bolýar).

Syýasy medeniýetiň subýekti hökmünde öz badalgalary, gymmatlyklary bolan şahsyýet-de, ululy-kiçili toparlarda (region, dölet, millet, synp, partiýa we ş.m.) çykyş edip bilerler.

Syýasy medeniýetiň obýekti hökmünde syýasy sistemanyň özi we onuň komponentleri (režim, guramalar, partiýalar) ykarar edilýär.

Türkmenistanyň syýasy medeniýeti.

Türkmenistanda demokratiýanyň ösüşi.

- Şahsyýetiň azatlyklarynyň, hukuklarynyň üpjün edilişi.

- Saýlaw sistemasynyň kämilleşdirilişi.

Mejlis.

Geňeşler.

- Kanunçylygyň häzirki zamanlaşmagy we milliligi.

- Bu meselelerde hormatly Prezidentimiziň roly.

 

 

9-njy tema: Syýasy konflikt we konsensus. – 2 sagat

MEÝILNAMA

 

1. Sosial-syýasy konflikt düşünjesi. Konflikt jemgyýetiň syýasy durmuşynda.

2. Syýasy konfliktleriň derejeleri.

3. Konflikti çözmekligiň şertleri we usullary. Kampromis düşünjesi. Konsensus.

 

1. Sosial-syýasy konflikt düşünjesi. Konflikt jemgyýetiň syýasy durmuşynda.

Konflikt düşünjesi häzirki wagtda iň bir ýaýran düşünjelere degişidir.

XX asyr syýasy adabançylykdan örän daş ýagdaýda gutardy. Onda iki jahan urşy hem ýüzlerçe regional we raýatlyk uruşlaryň adamzat taryhynda masştaby we tizligi boýunça henize çenli görülmedik 80 köpräk rewolýusiýa bolup, munda dünýä düzgünlerini we adamlaryň arasyndaky gatnaşyklaryň sistemasyny başgaça gurmak maksady bilen ugrunda sosial-syýasy güýçler çaknyşdyrlar.

Adamzat jemgyýetiniň ähli durmuşy gapma-garşylyklardan düzülen. Olar bilen adamlar öz gündelik hereketlerinde elmydama çaknyşmaly bolýarlar. Jemgyýetiň gatlaklara, gyzyklanma toparlara bölünmegi gapma-garşylygyň, çylşyrymly düzümleriň ýüze çykmagyna getirýär.

Syýasy gatnaşyklar ulgamy hem bu kadadan çykanok. Onuň mazmuny dürli toparlaryň bähbitleriniň, syýasy institutlaryň we guramalaryň arasynda emele gelýän gapma-garşylyklar bilen kesgitlenýär. Gapma-garşylyklar bu syýasy prosesde biri-biri bilen baglanyşykly, biri-birini dolandyrýan, syýasy ulgamyň ösüşiniň we hereket etmeginiň çeşmesi bolup hyzmat edýän ugry boýunça biri-biriniň ters bolan garaýyşlarynyň özara hereket etmegidir. Gapma-garşýlyklar dawalar bilen aýrylmaz baglanyşýklydyr.

Dawalar elmydama adamlaryň durmuşynda bolup, onuň taryhy prosesiň çylşyrymlaşmagy, tradision jemgyýetde post-industrial jemgyýet geçiş durmuş-syýasy dawalaryň ýayrawyny we güýjüni hasam ulaltdy. Bu gatnaşykda soňky on ýyllyklar hasam görkeziji bolup durýarlar, sebäbi dünýäniň köp ýurtlary öz ykdysady we syýasy gurluş;ary çalt depginde özgertmegi başardylar.

Bu esasda jemgyýetiň durmuş gurluşynda bolup geçýän özgertmeler, birinjiden – düzülen durmuş guramanyň dürli elementleriň özara gabat gelmezliginiň güýçlenmegine we şol esasda olaryň statusynda, abraýynda, maddy üpjünçiliginde gapma-garşylyklaryň ýüze çykmagynda ýardam edýär; ikinjiden – bar bolan durmuş gatlaklaryň we institutlaryň indi ýerine ýetirilmeli bolýan wezipelerine gabat gelmezligi ýokarlanýar; üçünjiden bolsa – jemgyýetdäki dürli toparlaryň roly we ugurlary üýtgeýär, sebäbi olar täze durmuş gurluşda has berkiräk ýerleşişi gözlemeli bolýarlar. Bu esasda birgiden gapma-garşylyklar ýüze çykýär we durmuş-syýasy dawalar emele gelýär.

Döwletleriň we jemgyýetiň durmuşyndaky dawalaryň tutýan ornuna we roluna bolan gyzyklanma ir wagtlar döreýär, irki durmuş, syýasy ylym oňa Darwiniň tebigy seçgi teoriýasy nukdaý nazaryndan goraýardylar. Şeýle-de, Spenser dawany adamzat siwilizasiýasynyň gutulgysyz hadysasy we durmuş ösüşiniň möhüm simboly hasaplanypdyr. M. Weber we başgalar hem muňa şeýle baha beripdirler.

Amerika syýasaty öwrenijileriň durmuş syýasy dawalar durmuş prosesiniň tebigy elementi toparlaryň we şahslaryň bähbitleriniň çaknyşmagyny ýüze çykýan durmuş kada hökmünde garaýarlar. R.Park, E. Berdžes, S. Lipset dawany diňe bir zerur bolan däl, eýsem islenýän hadysa hökmünde kabul edýärler. K. Bouldingyň kesgitlemesine görä, dawa bu şeýle ýagdaý, haçan taraplar öz potensial garaýyşlarynyň ýa-da ýagdaýlarynyň oňşuksyzlygyny aýdyňlaşdyrýarlar we beýlekiniň maksatlaryny aradan aýyrýan pozisiýany eýelemek isleýärler. Dawa – bu adamlaryň ýa-da adamlaryň toparynyň öz bähbitlerine garap, bir-birini gysyp çykarmaklyga ýa-da ýok etmeklige gönükdirilen hereketdir.

Dawa jemgyýetdäki adaty hadysa hökmünde görülýär. Özem, oňa diňe bir negatiw nukdaý-nazardan garamak bolmaýar. Dawanyň netijeleri jemgyýet üçin tutuşlykda we onuň aýry-aýry bölekleri üçin funksional ähmiýete eýe bolýar. Dawa adaty hadysa hökmünde L. Kozer tarapyndna has aýdyň kesgitlenildi. Ol dawanyň stabilleşdiriji we integratiw wezipelerini görkezýär. Ol dawa obýektiw maksatlar: häkimiýet, statusyň üýtgemegi, girdeýjileriň paýlanyşygy, gymmatlyklara täzeçe garaýyşlar we ş.m. üçin durmuş toparlaryň we indiwidleriň görnüşinde olaryň gönükdirmelerini we duýgularyny şöhlelendirýän ideologik hadysa hökmünde kesgitleme berýär. Dawa – bu durmuş gatnaşyklaryň dagamagyna ýa-da berkemegine ýardam edýän durmuş özara hereketiň möhüm elementi diýip L. Kozer belleýär, durgunlygynyň öňüni alyp, täze tarapa ýol açýanlygyndadyr.

Dawalaryň teoriýasynyň ösüşi esasy iki ugur boýunça gidýärdi. İlkinjisi K. Marksdan gaýdyp, jemgyýetdäki dawa uly durmuş toparlaryň, synplaryň göreşi hökmünde garalýardy. Onuň yzygiderliligi üçin makrososiologik çemeleşme häsiýetli bolup, ol fundamental gapma-garşylyklara we belli bir güýçleriň bähbitleriniň gabat gelmegine degişlidir. Olaryň bar bolan ulgamy üýtgetmeklikde gyzyklanmaklary hem şunuň bilen baglanyşýkly. İkinji ugruň wekilleri dawany şahsyýetleşdirmek (indiwidualizmasiýa) w dargatmaklyk garaýyşlary işläp düzmeklige gönükdirýärler. Gapma-garşylyklar bu ýerde subýektleri gönükdirmelerine we maksatlaryna bagly bolup durýar, şonuň üçin bähbitleriň gatnaşygyny we çözülişini hut subýektlerden gözlemeli.

Konflikt bu taraplaryň gapma-garşylykly bähbitleriniň, pikirleriniň, garaýyşlarynyň, pozisiýalarynyň çaknyşmagydyr, düýpli agzalalyk, adamdan daşary çylşyrymly ýagdaýlar we göreş howpuny salýan jedeldir.

Konflikt problemasy dünýäniň köneligi ýaly könedir. Bütindünýä taryhy Gadymy Rimiň we irki hristiançylygyň, Wizantiýanyň we Arap Halifatlygynyň, iň täze zamanda bolsa reaksiýanyň we milli hem sosial azatlygyň çaknyşyklaryny öz ýadynda saklaýar. Töwerekdäki dünýäniň ösüşini barlap, gadym zamanyň filosoflary Geraklit, Sokrat, Platon, Epikur we beýlekiler zatlaryň hem hadysalaryň hereketini we üýtgemegini gapma – garşylyklaryň göreşi bilen döreýän zerury, kanunalaýyk proses hökmünde göz öňüne getirjek bolup synanaşypdyrlar.

Konflikt sosial hadysa hökmünde ilkinji gezek Adam Smitiň “Halkaryň baýlygynyň tebigaty we sebäpleri hakynda barlaglar” diýen işinde analizlenipdir (1776). Konfliktiň esasynda jemgyýetiň synplara we ykdysady bäsdeşlige bölünmegi ýatyr diýip, Smit hasap edipdir.

Konflikt – norma, şuňa görä-de problema ony durmuşdan çykaryp taşlajak bolmakdan ybarat bolman – ol barybir mümkin zat däldir – eýsem şol hadysanyň döremeginiň sebäplerini, hereketlendiriji güýçleri hem-de ony çözmegiň ýollaryny tapmagy başarmakdan ybaratdyr. Hakykatdan-da durmuşda hemişe konfliktler bar we bolar, şuňa görä hut olaryň çözülmegi üýtgemegi hem ösüşi şertlendirilýär. Gürrüň konfliktli ýagdaýlar hakynda, ýagny adamlaryň özara hereketleriniň aýratyn kysymy barada barýar. Konfliktli ýagdaý name?

Konfliktli ýagdaý garaz bir predmet barada subýektleriň maksatlary we hereketleri biri – birine garşy gelýän, biri beýlekisini aradan çykarýan mahalynda şol subýektleriň arasyndaky özara hereketdir. Şeýlelik bilen, konflikt adamlaryň özara hereketleriniň aýratyn görnüşi hökmünde konflikte gatnaşyjylaryň delilleri, olaryň bähbitleriniň we gymmatlyk nazarlanmalarynyň sistemasy bilen, diňe şondan soňra bolsa olary döredýän sebäpler bilen baglanyşyklydyr.

Konfliktler köpdürlidir we sosial guramanyň her bir derejesinde: zähmetkeşler kollektiwden başlap, tutuş döwlet derejesinde çözülip bilner.

Indi bolsa syýasy konfliktiň üstünde durup geçeliň. Syýasy konfliktlerde syýasy bähbitler we olary ýaýradyjylar özara hereket edýärler, şeýle hem jemgyýeti durmuşynyň her bir beýleki sferalaryndaky konfliktleri çözmegiň syýasy metodlary ulanylýar.

Syýasy bähbitleriň özi nämedir? Giň manyda munuň özi, ozaly bilen, döwlet baradaky, döwlet häkimiýeti baradaky bähbitlerdir.

Syýasy konfliktli gatnaşyklarda döwletara konfliktleri görnükli orny tutýarlar, olar ýaragly konfliktler hem, ýaragsyz konfliktler hem bolup bilerler. Ýaragly döwletara konfliktleri yglan edilen ýa-da yglan edilmedik ýerli uruşlarda ýüze çykýarlar. Ýaragsyz döwletara konfliktlerine döwletiň ykdysady bähbitleriniň bozulmagy bilen baglanyşykly “gümrük uruşlaryny”, “maliýe uruşlaryny” degişli etmek bolar.

 

2. Syýasy konfliktleriň derejeleri.

Konfliktleriň derejeleriniň dürli görnüşleri bar:

1. Makrodereje. Konflikte tutuş jemgyýet çekilip, ol iki gapma-garşy toparlara bölünýär: jemgyýeti özgertmegiň tarapdarlaryna we garşydaşlaryna. Beýle gapma-garşylyk obýektiw häsiýete eýedir, sebäbi jemgyýetde elmydama bar bolan ulgamyň saklanmagynda ýa-da onuň üýtgemeginde gyzyklanýan durmuş gatlaklar bar.

2. Megodereje. Bu derejede konflkt dolandyryş synplaryň arasyndaky göreş hökmünde ýüze çykýar. Makroderejä garanyňda, bu ýerde konflikt edýan taraplar öz ýagdaýlaryna düşünýärler, taraplaryň her haýsy ony dürli usullary ulanyp, öz bähbitlerine çözmklige çemeleşýärler.

3. Mikrodereje. Konflikt ýapyk, täsirli durmuş toparyň – dolandyryjy toparyň içnde ýüze çykýar. Bu konflikt birinji ikisinden kän üzňe däl, emma bu ýerdäki göreşiň netijesi – elitanyň içindäki gapma-garşylygyň çözülişi köp derejede jemgyýetiň ösüşiniň perspektiwalaryny kesgitleýär.

Konflikt derejeleriniň birnäçe başga görnüşleri hem bar. Jemgyýetiň gurluşyna laýyklykda konfliktler indiki ýagdaýlarda emele gelýär:

- şahsyýet derejesinde;

- şahsyýetleriň arasyndaky dereje;

- toparlaryň derejesinde;

- uly ulgamlaryň derejesinde;

- jemgyýetiň synplara we gatlaklara bölünmeginiň derejesinde;

- tutuş jemgyýetiň derejeisnde.

Birinji bölünişik has global häsiýete eýe bolup, ol beyleki derejede ýüze çykýan konfliktleriu ownuklanok. İkinji jemgyýetçlik-syýasy gatnaşyklaryň başga bir tarapyndan baryp, sahsyýetleri, toparlary, ulagmlary, gapma-garşylyklary aýratyn bölüp görkezýär. Bu bölünişikleriň her haýsy jemgyýetdäi konfliktiň ornuna düşmeklige mümkinçilik berýär. Ähli konfliktler özara baglanyşykly bolup, islendik syýasy hadysada elmydama konflikt bardyr.

İslendik jemgyýetiň durmuş-syýasy konfliktiniň öz belli bolan wezipeleri bar. olaryň arasyndan aşakdakylary bölüp görkezmek bolýar:

1. Zerur bolan deňagramlylyk ýagdaýyň kemale gelmegine ýardam etmek (bu ýagdaýlaryň otnositel we wagtlaýyndygyny göz öňünde tutmaly, sebäbi olaryň arasynda hem täze konfliktler ýüze çykýar);




Переглядів: 1401

<== попередня сторінка | наступна сторінка ==>
Myradowa G.B, Esenowa O.J., 6 страница | Myradowa G.B, Esenowa O.J., 8 страница

Не знайшли потрібну інформацію? Скористайтесь пошуком google:

 

© studopedia.com.ua При використанні або копіюванні матеріалів пряме посилання на сайт обов'язкове.


Генерація сторінки за: 0.011 сек.