• Гідрологія і Гідрометрія
• Господарське право
• Економіка будівництва
• Економіка природокористування
• Економічна теорія
• Земельне право
• Історія України
• Кримінально виконавче право
• Медична радіологія
• Методи аналізу
• Міжнародне приватне право
• Міжнародний маркетинг
• Основи екології
• Предмет Політологія
• Соціальне страхування
• Технічні засоби організації дорожнього руху
• Товарознавство продовольчих товарів

Тлумачний словник
Авто
Автоматизація
Архітектура
Астрономія
Аудит
Біологія
Будівництво
Бухгалтерія
Винахідництво
Виробництво
Військова справа
Генетика
Географія
Геологія
Господарство
Держава
Дім
Екологія
Економетрика
Економіка
Електроніка
Журналістика та ЗМІ
Зв'язок
Іноземні мови
Інформатика
Історія
Комп'ютери
Креслення
Кулінарія
Культура
Лексикологія
Література
Логіка
Маркетинг
Математика
Машинобудування
Медицина
Менеджмент
Метали і Зварювання
Механіка
Мистецтво
Музика
Населення
Освіта
Охорона безпеки життя
Охорона Праці
Педагогіка
Політика
Право
Програмування
Промисловість
Психологія
Радіо
Регилия
Соціологія
Спорт
Стандартизація
Технології
Торгівля
Туризм
Фізика
Фізіологія
Філософія
Фінанси
Хімія
Юриспунденкция

ЭЕМ буындары

1-ші буын машиналарының элементарлы базасы – электронды вакуумды шамдар

2-ші буын машиналарының элементарлы базасы – транзисторлар

3-ші буын машиналарының элементарлы базасы – кіші интегралды схемалар

4-ші буын машиналарының элементарлы базасы – үлкен интегралды схемалар

5-ші буын машиналарының элементарлы базасы – өте үлкен интегралды схемалар

1694 жылы атақты неміс математигі Лейбниц Паскальдің идеясын дамытып, өзінің механикалық есептеу машинасын — арифмометрді қүрастырды. Дөңгелектің орнына мүнда цифрлар жазылған цилиндр қолданылды. Бүл қүрал күрделі қосу мен алу есептеулерін жүргізумен қатар, сандарды бөлу, көбейту, тіпті квадрат түбірін табу амалдарын да орындайтын болды. Кейін арифмометр бірнеше рет жетілдірілді. Бүл бағытта орыс өнертапқыштары П.Л. Чебышев пен В.Т.Однер көп еңбек етті. Арифмометр қазір әр оқушының қолында жүретін калькулятордың негізін салды (6-сурет). Арифмометр мен қарапайым калькулятор есептеу жүмыстарын механикаландыру қүралдарының қызметін атқарады, бүларда есептеуде адамның өзі әрекеттер тізбегін анықтап басқарады.

Есептеуіш техникаларының қарқындап дамуы XIX ғасырдан басталды. Есептеуіш техниканың дамуындағы келесі қадам алдын ала жасалған бағдарлама бойынша адамның қатысуынсыз есептеулер орындайтын қүрылғылар жасау болды. Мүндай алғашқы есептеуіш автоматтың авторы ағылшын оқымыстысы Чарлз Бэббидж еді, сондықтан көптеген адамдар оны қазіргі компьютердің атасы деп атайды

1833 жылы ол бағдарлама арқылы басқарылатын "Аналитикалық машина" жобасын жасады. Бүл машинада қазіргі компьютерлерде бар барлық негізгі қүраушылар: бастапқы сандар мен аралық нәтижелерді сақтауға арналған жад, жадтан алынған сандармен амалдар орындайтын арифметикалық қүрылғы, берілген бағдарлама бойынша есептеу барысын қадағалап отыратын басқару қүрылғысы, деректерді енгізу мен оларды басып

6-сурет. Қалта калькуляторы.

7-сурет. Бэббидж машинасы. .V. •30

8-сурет. Холлерит машинасы.

Лекция №5. ЭЕМ-нің архитектурасы.

Дәрістің мақсаты: дербес компьтерлердің құрылғыларын таныстыру.

Жоспар:

1. «ЭЕМ-нің архитектурасы» ұғымы.

2. Дербес компьютердің базалық конфигурациясы.

3. Дербес компьютердің ішкі құрылымы.

4. Енгізу-шыгару құрылгылары.

5. Жады құрылымы.

Кілттік сөздер:арихитектура, құрылғылар, топтама.

Иллюстрациялық материал:«ЭВМ архитектурасы» слайды.

1. ЭЕМ архитектурасың ұғымы.

Архитектура – ЭЕМ-нің жұмысын және оның негізгі функционалдық бөліктерінің өзара әрекеттесуін программалық басқаруды жүзеге асыратын оны құрудың жалпы принциптері.

Компьютер дегеніміз — ақпараттарды шұғыл өңдеуге арналған техникалық құралдар жиынтығы. Компьютер үш блоктан жүйелік блок (процессор, ішкі және сыртқы жады), монитор (экран), енгізу және шыгару ңұрылгыларынан тұрады.

2. Дербес компьютердің базалық конфигурациясы.

Процессор — компьютерді басқарады және бағдарламалардағы барлық командаларды орындайды. Процессор жадымен бірігіп жұмыс атқарады. Процессор - компьютердің ең басты бөлігі. Ол - компьютердің "миы". Ол бүкіл компьютердің жүмысын басқарады және бағдарламалардағы барлық командаларды (операцияларды) орындайды.

Бүл қүрылғы командаларды таниды, оларды орындайды жөне өз жүмысының нәтижелерін шығарып береді немесе оны машинаның жадына жазады, тіпті екеуін де қатар орындай алады. Компьютердің кез келген жүмысы болса да, процессордың қатысуымен орындалады.

3. Дербес компьютердің ішкі құрылымы.

Іс жүзінде компьютердің орындайтын жүмысының бәрін оның бас микросхемасы — микропроцессор атқарады. Қазіргі кезде ең көп тараған процессор (Репііит) "пентиум" деп аталады, сондықтан мүндай процессор орнатылған компьютерді де "Пентиум" деп атайды. Компьютерлердің негізгі сипаттамасының бірі — оның жылдам әрекеттілігі, ол мегагерцпен өлшенетін жиілікке байланысты. Жиілік жоғарылаған сайын, компьютер де жақсырақ болады. Процессор жадпен бірге жұмыс істейді. Жад микросхемасынан процессор өзіне қажетті ақпаратты алады және өз жүмысының нәтижесін қайтадан жадқа жібереді.

4. Енгізу-шығару құрылғылары

Енгізу құрылғысы арқылы өнделетін ақпараттар, бағдарламалар компьютердің жедел жадысына енгізіледі, ал шығару құрылғысы арқылы нәтижелерді, аралық мәндерді адам түсінетін тілде шығарылады. Енгізу құрылгыларына пернетақта, тышқан, джойстик, өлшеу кұралдары, түрлі түсті қалам, сканер жатады.

Пернетақта – компьютерге ақпарат енгізуге арналған құрылғы. Ондағы әріпті және цифрлі пернелер арқылы компьютерге кез келген ақпараттарды енгізуге болады. Пернетақта — компьютерге ақпарат енгізуге арналған қүрылғы. Ол әріптің және цифр пернелерінің көмегімен ком-пьютерге кез келген ақпаратты беруге мүмкіндік жасайды. Қазіргі компьютерлердің пернетақтасында 101 немесе 102 пер-не болады (9-сурет).

Тышқан - экран бетінде курсорды тезірек қозғалтуға арналған құрылғы. Қазіргі кездегі компьютерлер тағы бір ақпараттарды енгізу құрылғысы — "Маус" манипуляторымен жабдықталған.

Бұдан былай оны тек маус (тышқан) деп қана атайтын боламыз. Оның аты тышқан деп бекер аталмаған. Себебі ол — сүр түсті, тышқанның қүйрығына үқсайтын компьютерге жалғанған иілгіш сымы бар қорап. Ол алақанға ыңғайлы жөне кілемше бетінде еркін жылжитын арнайы қүрылғы. Маустың екі түрі болады: үш батырмалы (10-сурет), екі ба-тырмалы (11-сурет). Қазіргі кезде екі батырмалы маус жиі пайдаланылады, себебі ортадағы батырма жүмыс кезінде көп пайдаланылмайды.

Маус қорабының ішінде ауыр резеңкемен қапталған металдан жасалған ауыр шар орналасқан. Ол қораптың сыртына аз ғана шығып, кілемше бетіне тиіп түрады. Маусты арнайы кілемше бетінде (үстел бетінде) жылжытады.

10-сурет. Үш батырмалы маус.

11-сурет. Екі батырмалы маус.

ТЕРТЕ (ДЖОЙСТИК)

Терте деген компьютерлік ойындарда экрандағы жылжитын объектілерді басқаруға арналған рычагты манипулятор (12-сурет). Терте қорап пен басқарушы түтқадан түрады және түтқада немесе корпусында орналасқан бір немесе бірнеше батырмалары болады.

Түтқа мен батырмаларды басу арқылы компьютерге басқару әрекеттері беріледі.

Компьютердің аппараттық күралдары

Шыгару құрылгысына принтер, монитор және график тұрғызушылар жатады. Монитор - компьютердің экранына ақпарат шығаруға арналған құрылғы.

Дисплей — компьютердің экранына ақпаратты шығаратын қүрылғы. Сыртқы пішіні бойынша дисплей кәдімгі түрлі түсті теледидардан аумайды, сондықтан оны жиі те-левизиялық техникадағыдай монитор деп атайды.

Дисплей — компьютердің "тілі", ол оның көмегімен езінің жүмысы туралы барлық қажет ақпаратты беріп отырады.

Дисплей электронды-сәулелік түтікшеден, қоректендіру блогынан және сөулені басқарушы электрондық блоктан түрады.

Дисплей символдық болса, экранда тек мәтіндік ақпарат, ал графикалық болса, экранда символдық ақпараттардан бас-ка әр түрлі графиктер мен суреттер шығаруға болады.

Принтер - ақпараттарды кағазға басып шығаратын құрылғы. Принтердің үш түрі болады: матрицалық, сия бүріккіш және лазерлік. Сыртқы жады ретінде магниттік дискілер, яғни көбінесе диаметрі 3,5 дюйм, сыйымдылығы 1,44 Мбайт дискеттер пайдаланылады. Компакт-дискіні лазерлік дискі деп те атайды. Лазерлік дискіден оқу үшін СD-RОМ қолданылады. Жаңа ақпараттарды қайта жазу үшін арнайы қондырғы - СDRITTER қолданылады. Сканер – қағаздағы бейнені суретке түсіріп алуға және оны монитор экранында көрсетуге мүмкіндік беретін құрылғы.

Компьютердің қосымша құрылгыларына: модем, стриммер, сканер, плоттер және т.б. жатады. Модем - телефондық байланыс жүйесімен байланыстыру кұрылғысы. Стриммер — мәліметтерді магниттік таспада жазып сақтауға арналған құрылғы (компьютерлік магнитофон). Сканердің тағы да бір анықтамасын былайша беруге болады: Сканер - мәтіндік және графикалық ақпараттарды компьютерге енгізу қүрылғысы. Плоттер - растр түрінде графикалық ақпараттың қатты көшірмесін шығару құрылғысы.

5. Жады құрылымы.

Компьютерде екі ішкі жад болады: тұрақты есте сақтау құрылгысы (ТЕСҚ) және жедел сақтау құрылгысы (ЖСҚ). Компьютерді алғаш қосқанда, ТЕСҚ-дан ақпарат алынады да, одан соң компьютерге орналастырылған операциялық жүйе іске косылады. Компьютерді сөндіргенде ТЕСҚ-дағы ақпараттар өшпейді.

Жедел сақтау құрылгысы — ЖСҚ - бұл ақпараттарды уақытша сақтап тұруға арналған жады. Жад микросхемасынан процессор өзіне қажетті ақпаратты алады және өз жүмысының нәтижесін қайтадан жадқа жібереді.

ЖЕДЕЛ ЖАД

Жедел жад — бүл компьютердің ішкі жады. Жедел жад немесе оперативті жадтайтын қүрылғы (ОЖҚ) — ол қажет ақпараттарды өзіне жылдам жазуға және одан оқуға мүмкіндік береді. Бірақ онда ақпараттар уақытша сақталады, яғни компьютерді өшіргенше. Егер компьютерді өшірсе, онда жедел жадтағы барлық ақпарат жойылады (өшеді).

Компьютердіц аппараттық қүралдары компьютердің ішіне, қүрастырушы фирмада орнатылады. Компьютерді іске қосқанда, алдымен ақпарат ТЖҚ-дан алы-нады, ал содан соң компьютерге орнатылған операциялық жүйе іске қосылады.

Жедел (оперативті) жадтағы құрылғы ЖЖҚ — ақпараттарды уақытша сақтауға арналған жад. Компьютердің жедел жадының көлемі шекті, сондықтан ЖЖҚ-дан ақпарат-тарды сыртқы жадқа (дискіге) көшіріп алу керек.

Жедел жадтың негізгі сипаттамасы — оның сыйымдылығы мен жылдам әрекеттілігі.

Лекция №6. ЭЕМ-нің программалық жабдығы. Программалық құралдардың күйі және даму тенденциясы.

Дәрістің мақсаты: ЭЕМ-ның программалық қамсыздануын меңгерту.

Жоспар:

1. ПҚ негізгі ұғымдары мен терминдері.

2. ПҚ жіктемесі.

3. Жүйелік ПҚ.

4. Қолданбалы ПҚ.

Кілттік сөздер:программа, программалық қамсыздандыру, утилиттер, қабықшалар.

Иллюстрациялық материал:схема, слайд.

Багдарламалық жабдықтау - компьютердің жұмысында қолданылатын бағдарламалар мен мәліметтер. Бағдарламалық жабдықтау жүйелік және қолданбалы бағдарламалардан, бағдарламалау жүйелерінен тұрады. Жүйелік бағдарламалар компьютерді толық басқаруды қамтамасыз етіп, оның мүмкіндіктерін жетік пайдалану жұмысын атқарады. Олар операциялық жүйелерден, драйверлер мен утилиттерден тұрады. Қолданбалы бағдарламалар арнайы және әмбебап болып екіге бөлінеді. Бағдарламалау жүйелері логикалық, құрылымдық және объектілі багдарланган багдарламалар болып үшке бөлінеді.

Операциялық жүйе - деректерді өңдеу арқылы компьютердің барлық жұмысын ұйымдастыратын бағдарлама жүйесі. Ол компьютердің барлық құрылғыларының жұмысын басқарады, компьютер құрылғыларының бір-бірімен байланысын және компьютер мен адам арасындағы байланыстарды ұйымдастырады.

Драйверлер - белгілі бір сыртқы құрылғыны басқаруды ұйымдастыратын арнайы бағдарлама.

Утилиттер - бағдарламалардың мазмұнын көруді, оларды көшіруді, өшіруді, көбейтуді қамтамасыз етеді.

Қолданбалы бағдарламалық жабдықтау көмегімен құжаттар кұруға, графиктік объектілер салуға, әр түрлі есептеулер жүргізуге, орындауға болады. Қолданбалы бағдарламаларды арнайы бағыттағы және әмбебап багдарламалар деп екі топқа бөледі.

Арнайы мамандандырылган багдарламаларга бір мамандықтағы адамдар пайдаланатын бағдарламалар жатады, мысалы, бухгалтерлік бағдарламалар, жобалаушылар қолданатын, дәрігерлер пайдаланатын және т.б. бағдарламалар.

Әмбебап багдарламаларга мәтіндік, графиктік редакторлар, әлектрондық кестелер, әлектронды байланыс бағдарламалары және басқа да жиі пайдаланылатын бағдарламалар жатады. Бірнеше қолданбалы бағдарламаларды біріктіретін бағдарламаларды интегралданган багдарламалар пакеті деп атайды. Оған мысал ретінде мәтіндік редакторларды, әлетрондық кестелерді, деректер қорын басқару бағдарламаларын алуға болады.

Багдарламалар жүйесіне бағдарламалау тілдері және арнайы бағдарламалар да енеді, олар арқылы кұрылған бағдарламалар компьютер жадына ендіріледі, қателері түзетіледі, тестіленеді және орындалады.

Лекция №7.Операциялық жүйелер. МS DОS– операциялық жүйесі.

Дәрістің мақсаты: Операциялық жүйе қызметі мен негізгі ұғымдарын таныстыру.

Жоспар:

1. Дербес компьютердегі пайдаланушының жұмысын ұйымдастырудағы операциялық жүйенің ролі.

2. Операциялық жүйенің қызметі.

3. Операциялық жүйенің топтамасы. Бірмәнді және көпмәнді, бір пайдаланушыға және көп пайдаланушыға арналған операциялық жүйелер.

4. MS DOS операциялық жүйесінің сипаттамасы және мүмкіндіктері.

5. MS DOS-та жұмыс істеу технологиясы.

Кілттік сөздер:операциялық жүйе, топтамасы, файлдық жүйе, аппаратура, қабықша.

Иллюстрациялық материал:схема, слайд

Операциялық жүйе (ОЖ) компьютердің барлык құрылғыларының жұмысын және бағдарламалық жасақтауды басқару үшін қажет. Операциялық жүйе - компьютер косылғанда бірге жүктелетін және оның барлық құрылғыларының жұмысын басқаратын арнайы бағдарлама. ОЖ колданушымен сұхбат ұйымдастырады, орындауға басқа бағдарламаларды іске қосады, компьютердің ресурстарын (жедел жад, дискідегі орынды, т.б.) бөледі.

Дербес компьютерлер үшін ОЖ-лер бірнеше параметрлер бойынша ерекшеленеді: бір есепті және көп есепті; бір қолданушылық және көп колданушылық болып жіктеледі.

Бұдан басқа, ОЖ-де командалық немесе графикалық (немесе екеуі бірдей) көп терезелі интерфейс болуы мүмкін. Бір есепті ОЖ әрбір кезеңде компьютерде адамға бір ғана есепті шешуге, яғни тек бір ғана іспен айналысуға мүмкіндік береді. Көп есепті ОЖ бір мезгілде бірнеше бағдарламаларды іске қосуға мүмкіндік береді. Бұдан бірнеше жыл бұрын Місrosoft компаниясының қарапайым бір есепті, бір қолданушылы командалық интерфейсі бар МS-DОS операциялық жүйесі ең танымал болған.

Файл - белгілі бір атпен магниттік дискіде жазылған біртектес ақпараттар жиынтығы. Файлдың жеке аты файл атынан үш символдан тұратын файл типінен тұрады. Каталог - мәтіндік ат бойынша іздеуді қамтамасыз ететін мәліметтер кұрылымы. ОЖ-нің негізгі командалары:

Dіг [дискінің аты] [файлдың аты] [/Р][/W] - дискінің мазмұнын көруге мүмкіндік беретін команда, /Р-дискінің мазмұнын экранға парақтап шығару, /W-мазмұнды кысқаша шығару;

МD [каталог аты] - жаңа каталог командасы;

RD [каталог аты] -каталогты өшіру командасы;

CD [каталог аты] -каталогты өзгерту командасы;

СОРҮ [қайдан] [қайда] - файлды бір орыннан екінші орынға көшіру командасы;

REN [файлдың ескі аты] [файлдың жаңа аты] - файлдың атын өзгерту командасы;

DEL [файл аты] - файлды өшіру командасы;

ТҮРЕ [файл аты] - мәтіндік файлды әкранға шығару командасы;

CLS - экранды тазалау командасы;

DАТЕ - ағымдағы күн-ай мерзімін көрсету командасы;

ТІМЕ - ағымдағы уақытты керсету командасы;

ҒОRМАТ А: - жаңа дискетаны форматтау командасы.

Лекция №8. Windowsоперациялық жүйесі

Дәрістің мақсаты: Windows операциялық жүйесінің элементтері мен негізгі қызметімен таныстыру.

Жоспар:

1. Windows операциялық жүйесінің тұжырымдамасы.

2. Windows-тың объектілі бағытталған платформасы.

3. Мәліметтер алмасуды ұйымдастыру.

4. Windows-тың программалық құралдары.

Кілттік сөздер:Windows, терезе, бума, жарлық, объект, пиктограмма.

Иллюстрациялық материал: слайд.

Windows— бұл негізгі объектілері терезе және белгі түрінде бейнеленетін графикалық операциялық жүйе. Windows жүйесінің негізгі түсініктері терезе, жұмыс үстелі, шарт белгілер, жарлықтар, бумалар болып табылады.

Терезе - экранның төртбұрышты қоршаулы аумағы, онда бағдарламалар орындалады, мәліметтер өңделіп, түзетіледі және басқару әрекеттері жүреді. Жұмыс үстелі - әр түрлі объектілер орналасатын Windows -тың әкраны. Шартбелгі - қысқаша сөз таңбасы бар кішкене графикалық бейне. Жарлық — белгілі бір объектімен тікелей қатынас жасауды іске асыратын командалық файл. Бумада каталогтар мен бағдарламалар тобы орналасады.

Windows объектілерін басқаруды әртүрлі құрылғылармен, оның ішіндегі негізгісі тышқанмен ұйымдастыруға болады. Тышқан көмегімен Windows объектілерімен: тасымалдау, созу, қосу, белгілеу, ашу, жабу әрекеттерін орыңдауға болады. Тышқанның сол жақ батырмасы негізгі, ал оң жағы – қосымша болып табылады.

Қандай да бір объектіге тышқанды апарып, оның оң жақ батырмасын «бассақ, экранға динамикалық немесе контекстік /жанама/ деп аталатын бағыңышты мәзір командалары шығады.

Сұхбаттық терезе - бұп қосымша ақпараттар енгізілетін арнайы терезе. Онда Windows және оның косымшаларын баптау және басқару үшін қажет басқару әлементтері орналасады. Анықтама терезесі - Windows жүйесімен және оның қосымшаларымен жұмыс істеу жайлы анықтамалық хабарларды шығару үшін қолданылады. Шекаралар - терезенің төрт жағынан қоршап тұрған жақтау.

Тақырып жолы (тақырып) - терезенің ең жоғарғы шекарасының астынан терезенің тақырыбы көрсетілген төртбұрыш. Жүйелік мәзір бепгісі - тақырып жолының сол жағында орналасады. Олардың көмегімен терезені жылжытуға және өлшемін өзгертуге болады. Жабу батырмасы - тақырып жолының оң жақ шекарасында икс (х) батырмасы. Кішірейту батырмасын шерткенде терезе жұмыс орнынан алынады да, тапсырма тақтасында тек қана батырмасы қалады. Аlt+ТаЬ-ты қолмен басу арқылы терезені қайтадан үлкейтуге болады. Үлкейту батырмасы - терезені экран өлшеміне дейін үлкейтеді. Қалпына келтіру батырмасы - терезені аралық-бейтарап жағдайына келтіреді, яғни терезе экранда болады, бірақ оның өлшемі экран өлшемінен кіші болады. Мәзір жолы - тақырыптың төменгі жағында орналасқан жатық жолда командалар аты жазылған жол. Мәзір дегеніміз -берілген терезедегі орындауға болатын командалардың тізімі. Жұмыс аймагы - бұл объектілер орналасқан терезенің ішкі аймағы.

Windows - операциялық жүйесінде файлдармен жұмыс істеу. Сілтеу терезесі.

Файлды көшіру - жаңа бумада оның тағы бір көшірмесін алу, ал файлды жылжыту - оның бір бумадан екінші бумаға көшірмесін алып, ескі орнынан өшіріп тастау. Қатар орналасқан бірнеше файлды белгілеу үшін бірінші файлды белгілеп алып, Shrift пернесін басып ұстап тұру қажет және соңғы файлға тышқан курсорын жеткізіп белгілеу керек.

Әр жерде орналасқан файпдарды белгілеу үшін, бірінші файлды белгілеп, Ctrl пернесін басып ұcтап тұру керек және керекті файл аттарына тышқан курсорын алып барып, оны біртіндеп белгілеп отыру керек. Белгілеуді алып тастау үшін курсорды сол файлдардан тысқары жерге алып барып, тышқанды бір рет басу қажет. Белгіленген файлдарды көшіру үшін курсорды сол белгіленген объектінің бір шетіне алып барып, тышқан батырмасын басу керек және сол басулы күйінде ұстап тұрып, файл көшірілуге тиіс бума белгісіне жеткізіп батырманы қоя береміз. Сонымен қатар, файлды белгілеп алып контекстік мәзір арқылы да көшіруге және өшіруге болады. Файпдар мен каталогтарды өшіру үшін оларды белгілеп алып, Delete пернесін басу қажет немесе Файл—Өшіру командасын орындау қажет. Файлдармен орындалатын басқа операциялар файлды дискетке көшіру үшін контекстік мәзірден Жіберу командаларын орындау. Файлдың атын өзгерту үшін, файлды белгілеп алып, Файл-Атын өзгерту командаларын орындау керек.

Алмастыру буфер арқылы мәліметтердің көшірмесін алу және жылжыту үшін Сілтеу бағдарламасы аркылы керекті файлды тауып, тышқанның оң жақ батырмасын басу керек, файлды алмастыру буферіне көшіру үшін – шыққан контекстік мәзірден Көшірме алу (Копироватъ) командасын, ал файлды жаңа орынға жылжыту мақсатында оны буферге қиып алу үшін -Қиып алу (Вырезать) командасын орындау. Сілтеу терезесінің сол жақтағы бөлігінде мәлімет тасымалданатын буманы ашып қойып, бос орынға тышқанның оң жақ батырмасын басу керек және шыққан контекстік мәзірден Енгізу (Вставить) командасын орындау қажет.

Wi Сілтеу –файлдық жүйенің кез келген объектісін қолданушы іздеп табуға көмек жасайтын және олармен қажетті әрекеттер орындайтын программа. Сілтеу программасын жүктеу тәсілдері:

· Пуск/программы/Проводник

· Негізгі менюде тышқан батырмасының оң жағын басып, жанама менюде Проводникті таңдау;

· Мой компьютер программасында жанама менюді шақырып, онда Проводникті таңдау

Сілтеуіш программасы екі бөлікке бөлінген. Сол жақ бөлікте жинақтауыштар атаулары және бумалар бейнеленеді. Бума атауындағы + белгі буманың ішкі бумаларды қамтитынын білдіреді. Ал оң жақ бөлік таңдалынып алынған буманың мазмұнын қамтиды.

Лекция №9. Сервистік программалық қамсыздандыру.

Дәрістің мақсаты: қызметтік программалардың жұмыс істеу принципі мен мүмкіндіктерін таныстыру.

Жоспар:

1. Қызмет көрсету программалары

2. Деректерді сығу

3. Вирусқа қарсы программалық құралдар.

Кілттік сөздер:сервис,архиваторлар, антивирустар.

Иллюстрациялық материал: слайд.

Файлдарды ұзақ сақтау үшін немесе компьютер желісі арқылы оңай әрі тез тасымалдау үшін файлдар арнайы файлдық менеджерлер және арнайы архивтеу бағдарламалары көмегімен архивтеледі (сығылады).

Архивтеу алгоритмдері мен әдістері. Мәліметтерді еш нұқсансыз (жоғалусыз) архивтейтін әртүрлі архивтеу алгоритмдері бар. Мәліметтерді қайтадан қалпына келтіргенде ол бастапқы күйге келеді. Мәліметтерді сығудың ең қарапайым алгоритмі (мәтінде бірдей символдар тізбегі, ал графикалық редакторда - бір түспен боялған облыс және т.б болуы мүмкін) қайталанатын биттерді алмастыруға негізделген. Мысалы, мәтінде 10 байт болатын 10 бос орын тізбегі қатар келеді, Архивтеу барысында ол 3 байтпен (бірінші байт - алмастырылатын символды кодтайды; екінші байт - архивтеу жалаушасын көрсететін арнайы байт, ол бірінші байттағы байттарды архивтен тізбек түрінде ашу кажеттілігін көрсетеді; үшінші байт -қайталанатын байттар санын көрсетеді) алмастырылады.

Файлдарды архивтеудің жоғарыда көрсетілген немесе баска да архивтеу алгоритмдерін колданатын әртүрлі (ZІР, RАR, АRJ және т.б.) әдістер бар. Архивтеу әдістері файлдарды сығу дәрежесімен, орындау жылдамдығымен және басқа да параметрлерімен ажыратылады. Мәтіндік және графикалық файлдар өте жақсы сығылады, ал архив файлдары іс жүзінде сығылмайды.

Архиваторлар. Файлдарды архивтейтін көптеген арнайы бағдарламалар -архиваторлар (WinZір, WinRAR, РоwегАrсhіvег және т.б.) бар.

Ең көп тараған архивтеу және оларды басқару құрылғыларының бірі -МS-DОS, \Windows, Lunix және т.б. жүйелерде жұмыс істей алатын, толық орысшаланған WinRAR архиваторы болып табылады.

WinRAR RAR және ZІР архивтерімен жұмыс істеуге, сонымен бірге мәліметтерді сығудың тиімді алгоритмдерін қолданып көпатомды және өзі ашылатын архивтер және сол сияқтыларды құруға мүмкіндік береді.

Қазіргі уақытта компьютерлік вирустармен күресу тәжірибесі мол, антивирустық программалар өңделген, программалар мен мәліметтердің қорғау әдістері анық. Антивирустық программалардың құрылуы компьютерлер жұмысының аномалиясында табылады. Бұдан кейін вирус терең зерттеледі, оның сигнатурасы бөлінеді.

-байттардың жүйелілігі, вирус программаларының толық мінездемесін береді, вирус жұмысының механизмі анықталады, жұғу әдістері. Алынған ақпарат магнитті дискіде және компьтер жадысынан вирусты табу әдісін өңдеуге мүмкіндік береді, вирус алгоритмін зиянсыз ету. Антивирустық программаларды бірнеше типтерге бөлуге болады. Олар: детекторлар, докторлар, яғни ревизор, доктор-ревизорлары, фильтрлер және вакциналар (иммуникаторлар).

Детектор программалары- олар вирусты табу үшін ғана арналған. Вирустың детекторлары дискеттің жүктемелі секторын белгілі жүктемелі секторлармен салыстыруға болады, операциялық жүйенің әр нұсқаулардан құрастырылады. Белгілі вирустың сигнатурасын табу мақсаты мен жүктемелі вирусты табу мен магниттік дискіге сконерлеуді орындау. Мұндай программалар нақты түрде қазіргі кезде өте аз.

Докторлар (Фаги) – бұл программа вирусты табу ғана емес, сонымен қатар жою мүмкіндігі бар. Жұққан программалардан позын жою және де олардың жұмыс істеу қабілетін қолына келтіреді. (мүмкін болса). Ресейде белгілі фангболып Aidstest К. Лозинскийдің құрғаны. 1997 жылы қаңтар айында бұл программа 1600 шамамен вирусты тауып зиянсыз жасау мүмкіндігі болды. Апта сайын бұл программаның жаңа нұсқаулары пайда болды, он шақта жаңа вирустарды зиянсыздайтын. Даниловтың құрған өте қуатты және нәтижелі антивирустың құрал Doctor Web фагі болып табылады. Бұл фагтың детекторы белгілі бір вирус сигнатурасында файлдар көшіріп қана қоймайды. Doctor Web эвристикалық вирустарды іздеу әдісін таратады, оларды тауып және зиянсыз етеді, нақты анықталған сигнатурасы жоқ полиморфты вирустарды архивта бар файлдарды тексереді. Вирустардың табылуына Doctor Web процессордың прораммалық эмуляциясын қолданады, яғни ол микропроцессордың 1-8086 программалық моделінің көмегімен қалған файлдың құралуын орындайды, осыдан барып вирустардың көрінуіне және олардың көбеюі үшін орта құрады. Doctor Web программасы полиморфта вирустармен ғана күреспейді, сонымен қатар перспективада пайда болатын вирустармен де күреседі. Комплекста мамандар Ridstest және Doctor Web-ті қолдануды ұсынады.

Ревизорлар. Ревизор программасы вирус-программаның мүмкін болатын таралу жолдарын және компьютердің жұғуын бақылайды. Ревизорлар программасы файлдарды орналастыру кестесіне жатады (FAT- file allocation table) және кез келген файлдармен жұмыс жасау мүмкіндігін болдырмайды. Жүктемелі – файлдық вирустар жүктемелі және файлдық вирустар принципін қолданады және өте қаупті болып келеді.

Доктор- ревизор программасы файлдарға және иесінің жүйелікаймағындағы өзгерістерді тауып қана қоймайды, сонымен қатар өзгерген кезде олады автоматты түрде бастапқы қалпына келтіре алады. Мұндай программалар доктор-программаларына қарағанда көп жақты болып келеді. Оларды емдеу кезінде алдын ала сақталған диск аймағын және файлдың қалып күйін қолданады. Бұл файлдарды программа жазылған кезде құрылмаған вирустары емдеу мүмкіндігі бар. Бірақ олар барлық вирустарды емдемейді, тек программалар жазылған кезінде файлдың жұғу механизмі белгілі және стандартталарын ғана емдейді.

Фильтр- програмалары компьютерлік оперативті жадыдағы резидентті орналастырады және вирустың көбеюіне және зиян келтіруіне қолданылатын операциялық жүйеге үндеуін қамтиды және қолданушыға хабарлайды. Қолданушы сәйкес келетін операциялары орындауға рұқсат беруі және бермеуін де болады.

Кейбір фильтр-программалары кейбір күдікті іс әрекетті ұстамайды, тек вирустың бар болуына программаның орындалуына шақырылғаннын тексереді. Бұл компьютердің баяу орында луына әкеп соғады. Алайда фильтр-программалардың қолдану артықшылығы- вирус таралмай тұрып ерте кезеңдегі көптеген вирустарды табу мүмкіндігін береді. Осыдан барып вирустан алған шығынды минимумге қиылыстыруға болады.

Вакцина-программасы және имунизаторлар программалар жұмысында бейнеленбейтін дискілерді және программаларды жаңартады, вакцинация жүргізілген вирус бұл программаларды немесе дискілерді жұқтырылған деп санайды. Бұл программалар өте тиімді емес.

Лекция №10. Ақпаратты қорғау негіздері

Дәрістің мақсаты: компьютерлік вирус түрлерімен таныстыру.

Жоспар:

1. Қорғау объектісі және пәні.

2. Ақпаратты қорғау әдістері.

3. Компьютерлік вирустар сипаттамасы.

Кілттік сөздер:вирустар, қорғау, топтамасы.

Иллюстрациялық материал: слайд.

Ақпаратты қорғаудың негізгі екі түрі бар:

- Ақпаратты көшіргенде- файлдың көшірмесін құрғанда және дискеттің жүйелі облысында;

- Ақпараттарға кіруге шек қою – оқылмайтын ақпараттарды көруге, программа мен дұрыс жұсыс істемегенде және қолданушының қате қозғалысы.

Компьютперлік вирус - өздігінен басқа бағдарламаларға жабысып, соларға зақым келтіретін бағдарлама. Компьютерлік вирустардың әртүрлі типтері бар, олар: жүктелетін, файлдық, макровирустар және желілік компьютерлік вирустар.

Жүктелетін вирустар дискеттердің немесе винчестердің жүктеуші секторларын зақымдайды. Жуктелетін вирустармен зақымдалған жүйені қайта косқанда басқаруды операциялық жүйенің жуктеуші багдарламалық кодына емес вирус кодына береді.

Файлдық вирустар өзінің көбеюі үшін операциялық жүйенің файлдык жүйесін пайдаланады. Файлдық вирустар әртүрлі форматтағы (ЕХЕ, СОМ, ВАТ, SYS және т.б.) орындалушы файлдарды закымдайды.

Макровирустар мәліметтерді өңдеуге арналған жүйелерге (мәтіндік редакторлар, электрондық кестелер және т.б.) орнатылған тілдерде жазылған бағдарламалар болады. Өзінің көбеюінде мұндай вирустар макро-тілдер мүмкіндіктерін қолданады және олардың көмегімен закымдалған файлдың (құжаттың немесе кестенің) біреуінен басқаларына көшеді. Макро-вирустар көбінесе Visual Basik for Аррlісаtіоп тілінің мүмкіндіктерін қолданатын Місrosoft Office-те кең таралды.

Желілік вирустар жергілікті және ауқымды желі хаттамаларын пайдалану барысында таралады. Желілік вирустардың негізгі жұмыспринципі - өз кодын алыста орналасқан компьютерге беріп, тасымалдай алуы.

Вирустардан қорғау және зақымдалған компьютерлерді емдеу ушіи антивирустыц багдарламалар колданылады, оларды әрекеттеріне қарай блоктаушы, ревшорлар және полифагтар деп бөлуге болады.

Антивирустың блоктаушылар — «вирусты-кауіпті» жағдайларды қармап және ол туралы пайдаланушыға хабар жеткізетін резиденттік бағдарламалар. Мысалы, дискінің жүктеу секторына жазылған жазба «вирусті-қауіпті» болып табылады, оларды BIOS Setup пограммасы арқылы тоқтатуға болады.

Ревизорлардың жұмыс істеу принципі дискіде сақталған файлдардың бақылау қосындыларын есептеуге негізделген.

Полифагтардың жұмыс істеу принципі файлдарды, секторларды және жүйелік жадыны және олардағы белгісіз және жаңа (полифагқа белгісіз) вирустарды тексеруге негізделген.

Лекция №11. Windows-тың стандартты қосымшалары.

Дәрістің мақсаты: стандартты бағдарламалармен таныстыру.

Жоспар:

1. Windows ортасын баптау

2. Стандартты программалар

3. Қызметші міндетті стандартты программалар

Кілттік сөздер:қосымшалар, калькулятор, блокнот, мультимедия.

Иллюстрациялық материал: слайд.

Windows операциялық жүйесі қолданушыға ортаны баптауға арналған көптеген құралдарды ұсынады. Олардың барлығы Панель управления бумасында орналасады. Оны шақыру негізгі меню арқылы орындалады Пуск/Настройка/Панель управления. Барлық құралдарды екі топқа бөлуге болады.

1-жүйелік баптауға арналған құралдар класы – құрал-жабдықтарды баптауға және қосымшаларды орнатуға арналған: программаны орнату және өшіру, екі немесе одан да көп монитор қосу, құрал-жабдықтар орнату, тестілеу, конфигурациялау.

2- қолданбалы интерфейсін баптауға арналған құралдар - жүйенің сыртқы түрін өзгертуге арналған: уақыт және мерзімді орнату, жұмыс үстелін безендіру.

Windows операциялық жүйесі нің стандартты программаларына Paint – графикалық редакторы, WordPad – мәтіндік редактор, Калькулятор, Бокнот және бейнелермен жұмыс жасауға арналған Imaging программалары, Связь программалық кешені, Развлечения мультимедиалық кешені жатады.

Windows операциялық жүйесі құрамына компьютерде күшті бағдарламалық орталар орнатқанға дейін күнделікті қарапайым жұмыстарды атқаруға арналған шектеулі қолданбалы бағдарламалар енеді. Windows операциялық жүйесімен коса қамтамасыз етілетін мұндай бағдарламаларды стандартты багдарламалар деп атайды. Стандартты бағдарламаларға WordPad-мәтіндік редакторы, Блокнот, Калькулятор, Раіпt бағдарламасы кіреді. Құжаттар мен мәтіндерді дайындау - дербес компьютерлерді пайдаланудың кең таралған жолының бірі. Бұл салада компьютерлер тек баспа машинасының ролін ғана атқарып қоймай, құжаттарды дайындағанда, көптеген қосымша мәселелерді шешуге мүмкіндік береді және ұшан теңіз жұмыстарды шығармашылық еңбекке айналдырады. WordPad мәтіндік редакторы қарапайым мәтіндік кұжаттарды құру мүмкіндігін береді. WordPad құжатында мәтін мен абзацты форматтауға, шекараларын жылжытуға, шегіністерді орнатуға, әр түрлі қаріптерді пайдалануға, графикалық бейнелерді, дыбыстық үзінділерді және бейнеклип қоюға болады.

Компьютердің сандық ақпараттармен жұмыс атқару мүмкіндігін Windows-тың көмекші бағдарламасы Калькулятор аркылы көруге болады. Сонымен катар Калькулятор қосымшасы компьютердің сандық ақпараттармен жұмыс (мысалы, санды бір жүйеден екінші жүйеге ауыстыру, логикалык арифметика принциптері, есептеу дәлдігін анықтау және т.б.) істеу принципін тереңірек түсінуге көмектеседі. Жүйеде калькулятордың екі Қарапайым және Инженерлік түрлері бар.

Қызметші міндеттегі программаларға:

· Дискіні дефрагментациялау.

· қызмет көрсету шебері.

· міндеттелген тапсырмалар.

· -дискіні тазалау

· -ресурстар инденфикаторы

· -дискіні тексеру

· -жүйе туралы мәлімет

· -жүйелік монитор

Лекция 12-14.Алгоритм ұғымы. Оның қасиеттері, түрлері. Тілдер және программалау әдістері

Дәрістің мақсаты: алгоритмнің, программаның және программалаудың негізгі ұғымдарымен таныстыру. Программа құру принципін, алгоритмнің базалық құрылымын меңгерту.

Жоспар:

1. Алгоритм ұғымы.

2. Алгоритмнің қасиеттері және оларды сипаттаудың әдістері.

3. Алгоритмнің түрлері.

4. ЭЕМ-де есеп шығару кезеңдері

5. Программалау тілдері және әдістері

6. Программалау тілдерінің даму тарихы

7. Программалау тілдерінің жіктемесі

Кілттік сөздер:алгоритм, қасиеттер, классификациясы, программалау.

Иллюстрациялық материал: Электрондық оқулық, слайд, схема.

"Алгоритм" сөзі IX ғасырдағы Орта Азияның ұлы математигі әл-Хорезми атының латынша жазылу – аlgorithmi – қалпынан шыққан.

Орындаушының белгіленген мақсатқа жетуіне бағытталған түсінікті де дәл нұсқаулары алгоритм деп аталады. Алгоритмнің басқаша тағы да бір анықтамасы:

Алгоритм дегеніміз - анықталған мақсатқа жету үшін орындаушыға арналған, орындалу тәртібі ұйымдастырылған, түсінікті, ықшамды, шектелген нұсқаулар тізбегі. Алгоритм мынадай қасиеттерге ие: дискреттілік, анықтылық, жалпылық, нәтижелік.

Алгоритм айқын, аяқталған әрекеттер болып табылатын жеке қадамдарға бөлінуі керек. Орындаушының келесі қадамға етуі алдыңғысын аяқтағаннан кейін ғана мүмкін. Алгортимнің жеке кадамдардан құрыла алатын касиеті дискреттілігі деп аталады.

Алгоритмнің әрбір нұсқауы немесе командасы орындаушыға түсінікті болуы тиіс, яғни олар бір мағынада түсініліп, қайталанатын алғашқы деректер бойынша бірыңғай нәтижелерге әкелуі қажет. Алгортитмнің бүл қасиеті анықталгандыгы деп аталады.

Алгоритмнің нақты бір мәселені ғана емес, бүкіл бір типті мәселелерді шеше алатын мүмкіндігі бар. Мысалы, квадрат теңдеуді шешетін алгоритм ін түбірін кез келген коэффициент мәндерінде табуға мүмкіндік береді, ал жол жүру ережелері баршаға ортақ. Алгоритмнің бұл қасиеті жалпылығы деп аталады.

Айқын белгіленген әрекеттер тізімнің әркайсысы нәтижеге жеткізе бермейді. Мысалы шахматта 10₁₂₀ жүрістен тұратын ұтылыссыз ойын стратегиясы бар, бірақ оны түгел орындауға адам баласының ғүмыры жетпейді. Сондықтан да кез келген алгоритмді орындағанда белгілі бір нәтижеге қол жеткізу керек алгоритмнің бұл қасиеті нәтижелігі деп аталады.

Алгоритмдердің жасалуының үш негізгі түрі бар: сызықтық, тармақцталған, циклдік.

Егер орындаушы командаларды бірінен соң бірін ілесу тәртібімен орындайтын болса, алгоритм сызықтық деп аталады.

Орындаушының әрекеттері қандай да бір шартты нұсқауларға тәуелді орындалатын болса, ол алгоритм тармақталган болып саналады.

Жеке командалар немесе команда топтары бірнеше рет қайталанатын болса, алгоритм циклдік деп аталады.

Блок-схемалар. Компьютерде есеп шығару кезеңдері.

Алгоритмнің берілуінің ең көрнекі әдісі болып блок-схемалар түрінде берілуі болып табылады. Блок-схема - есептеу амалдарын көрсетуге арналған графикалық бейнелер жиынтығы болып табылады. Алгоритм бұл жерде бағытталған байланысы бар геометриялық фигуралармен сипатталып беріледі. Геометриялық фигуралардың ішіне орындалып жатқан әрекеттерді түсіндіретін ақпарат орналасқан. Блоктардағы сызықтар блоктар арасындағы байланыс функцияларын орындайды. Байланыс сызықтарының бағыттары, егер олар жоғарыдан төмен немесе солдан оңға қарай бағытталған болса, үшкір сызықшамен (стрелкамен) белгіленбеуі мүмкін. Блок-схема түрінде сипатталған алгоритм орындалатын әрекеттер көрнекілігін арттырады.

Алгоритмдерді бағдарламалау тілінде көрсету - багдарлама деп аталады. Багдарламалау тілі дегеніміз - бағдарлама жазуға арналған тіл. Компъютерде есеп шыгару кезеңдері:

1. Математикалық модель құруды қамтитын есептің қойылуы (есептің
математикалық қойылуы);

2. Есеп шешудің алгоритмін жазу;

3. Бағдарламаны құрастыру;

4. Бағдарламаны жөндеу;

5. Компьютерде есепті шешу және нәтижені талдау.

Автоматты цифрлы есептеуіш машиналарды құруға алып келген революциялық пікірлердің бірі XIX ғ. 20-шы жылдары Чарльз Бэббидж айтқан есептеуді- келешекте автоматтылыққа, программаға жүзеге асыру үшін машина әрекеттерінің ретін алдын-ала жазу туралы ойы болды. Бэббидж пайдаланған перфокарталардағы программалар жазбасынан бастап программалау тарихы басталады.

Ч. Бэббидждің замандасы Аду Лавлейс аналитикалық машинаның құндылығын бағалаған жер шарындағы 1-ші программист. Ол теориялық түрде программалауда пайдаланылатын есептеу тізбегінің кейбір тәсілдерін басқаруды өңдеді және қазіргі заманғы прогаммалау тілдері үшін маңызды болып табылатын конструкция – циклды сипаттап берді.

Программалау тілдерінің тарихындағы революциялық мезет - арнайы символдардың көмегімен машиналық командаларды кодтау жүйесінің пайда болуы болды. Мұны Пенсильван университетінің қызметкері Джон Моучли ұсынды. Моучли ұсынған кодтау жүйесі оның компаниясының қызметкеріөзінің барлық өмірін компьютер мен программалауға арнаған Грейс Мюррей Хоппер деген қызметкерді қызықтырды. Ол жер шары бойынша 1-ші үлкен цифрлы компьютерлердегі 3-ші программист болғандығын еске алады. Марк – 1 компьютерінде жұмыс жасауда Хоппер және оның тобы көптеген мәселелермен қақтығысты және олар ойлап тапқандардың барлығы жаңа болды. Олар ішкі программаны ойлап тапты. Сонымен бірге программалау техникасының іргелі ұғымдарының бірі баптауды алғаш болып енгізді (1945). Debugging (насекомое) –баптау.

40-шы жылдарыдың соңында Джон Моучли жоғарғы деңгейдегі дөрекі программалау тілі болып табылатын “Short Code” атаудағы жүйесін құрады, Онда программист шығарылатын есепті математикалық формула түрінде жазып, содан кейін арнайы кестені пайдаланып, символдарды кезекпен аударып, бұл формулаларды екі литерлі кодтарға түрлендірді. Болашақта компьютердің арнайы программасы бұл кодтарды екілік машиналық кодқа айналдырды. Дж. Моучли құрған жүйе дөрекі интерпретатордың алғашқысы болды.

Тек 1951 ж. Хоппер жер шарындағы 1-ші компиляторды құрды, ал 1954 ж. Хоппердің жетекшілігімен программалау тілінен және компилятордан тұратын MATH-MATIC жүйесі өңделді. Хоппер және оның тобы қолданушыларға қарапайым ағылшын тіліне жақын болатын тілде программалау болатын жаңа тіл мен компилятор өңдеуге кіріседі. 1958 ж. FLOW-MATIC компиляторы пайда болды.

50 ж. ортасы программалау облысында прогресс болуымен сипатталады. Машиналық командалы программалау ролі азайып, жаңа типтегі программалау тілдері пайда бола бастады. Бірінші және кең тараған – Фортран болды (FORTRAN, FORmula TRANslator – формула аударушысы). 1954 ж. IBM фирмасының программистер тобы өңдеген.

60-шы ж. ортасында Дартмутск колледжінің математика факультетінің қызметкерлері Томас Курц пен Джон Кемени қарапайым ағылшын тілінің сөздерінен құралған арнаулы программалау тілін құрды. Жаңа тілді “бастаушыларға арналған универсальды символикалық код” деп атады (Beginners All-Purpose Symbolic Instruction Code немесе қысқаша BASIC) (1964 ж.). PL/1 (Programm Language One, 1967), АЛГОЛ-68 (1968) .

Ресейде 50-ші жылдары Сергей Петрович Ершовтың жетекшілігімен Альфа трансляторы құрылған (Алголдың орысша версиясы). Кейініректе академик Ершов СССР-де мектеп информатикасының қалыптасуында маңызды роль атқарды.

Алгоритмдерді өңдеуді құрылымдау туралы Алголдың идеяларын дамыту 1970 ж. басында швейцар оқымыстысы Никлаус Вирт Паскаль тілін құруға алып келді. Паскаль тілі бастапқы кезде оқыту тілі ретінде құрылған, шындығында, қазіргі кезде де ол программалауға үйрететін тілдерідің негізгілерінің бірі болып отыр. Турбо-Паскаль жүйесін француз, джазист Филип Кан өңдеді. .

Программалау тілдері әртүрлі мақсатта қызмет етеді және оларды таңдау қолданушыға ыңғайлы болуымен, берілген компьютер және есеп үшін қажеттілігімен анықталады. М, Бейсик программалар жазуда кең қолданылады, Фортран математикалық және инженерлік есептерде ЭЕМ-де шығаруда классикалық программалау тілі болып табылады. Кобол (COBOL – іскерлік есептерге бағытталған жалпы тіл) тілі басқару және бизнес салаларында мәліметтерді өңдеуге арналған негізіг тіл болып ойластырылған. Біршама арнаулы тіл – ЛОГО (гректің logos-сөз) оқушылады программалауға оқытуға арналған (математика және педагогика профессоры Сейсмур Пейперт). Жеткілікті арнаулы әйгілі тіл – Пролог –жасанды интеллект жүйелерін құруға арналғанпрограммалау тілі ретінде құрылған.

Классикалық операциональды нмесе процедуралық программалау программистен есепті шығару үшін оның жеке бөліктерін сипаттауды, яғни алгоритмін және оның арнайы жазбасын тұжырымдауды талап етеді. Тілдердің негізгі ұғымдары – оператор және мәліметтер. Процедуралық тәсілде операторлар топқа- процедураларға бірігеді. Құрылымдық программалау осы бағыттың шегінен шықпайды, ол тек программалау технологиясының кейбір қажетті тәсілдерін белгілейді.

Басқа бағыт процедуралық емес программалау методологиясымен байланысқан. Оларға объектілі-бағытталған және декларативті тілдер жатады. Объектілі-бағытталған тіл тәулсіз объектілерді құрады.

Декларативті тілді пайдалануда программист ақпараттық құрылымға, олардың арасындағы байланыстарды көрсетеді.

Лекция №15. Қолданбалы программалық қамсыздандыру. Мәтіндік редактор.

Дәрістің мақсаты: ҚПҚ топтамаларымен таныстыру.

Жоспар:

1. ҚПҚ топтамалары

2. Баспалық (издательское дело) істің элементтері

3. Мәтіндік редакторлар.

4. Басылымдық жүйелер

Кілттік сөздер:қолданбалы программалар, топтамасы, құжат, мәтіндік редактор.

Иллюстрациялық материал: слайд, схема

Қолданбалы программалық қамсыздандыру - есептеуіш техникасын адам қызметінің әралуан салаларында пайдаланудықамтамасыз етуге арналған.

Гарнитура деп әртүрлі сызбадағы және кильдегі бір бейнелі қаріптер жиыны.

Басылым үшін тексті дайындау және жөндестіруде қаріптер (шрифт) ерекше маңыздылыққа ие. Қаріптер –басылымдық жүйелердің негізгі бейнелік құралы болып табылады, оның көмегімен текстің шығармашылық мәнеріне қол жеткізуге болады.

Қаріптерді гарнитурасы (суреті), сызылымы, өлшемі және міндеті бойынша ерекшелеуге болады.

Гарнитура деп барлық сызбадағы және кегльдегі бір бейнелі қаріптер жиынын айтады.

Әріптер базалық сызықта орналасады. Жолдар арасындағы аралықты интервал деп атайды. Қаріптер тік және көлбеу болады. Көлбеу қаріптерді курсив деп атайды.

Компьютердегі қаріп – қаріптің стильдік ерекшеліктерімен мәтінді баспаға шығаруды қамтамасыз ететін файл немесе файлдар топтары.

Біршама кең пайдаланылатын гарнитуралар:

1) Әдеби – әліппе, энциклопедия, кіші форматты, нормативы; периодикалық және әдеби-шығармашылық басылымнан басқа басылымдар түрлері үшін.

2) Жай жаңа – мектепке арналған оқулық, қалтаға арналған және нормативтік басылымнан басқа кітап-журнал түрлерінің барлық жиынтығы үшін;

3) Мектептік – орта және бастапқы мектеп оқулықтары үшін, балаларға арналған басымдар, әдеби және ғылыми -әйгілі әдебиет үшін;

4) Банниковская және Академиялық -әдеби шығармашылық (ғылыми, оқу және ғылыми -әйгілі басылымдар гуманитарлық бағыттағы ) үшін;

5) Балтика және Таймс -әдеби және ғылыми -әйгілі әдебиеттерді, жоғарғы оқу орны оқулықтарын теру үшін.

Мәтіндік редакторлар- программалар компьютерде мәтіндік материалдар даярлауға арналған.

Мәтіндік редакторл

Переглядів: 2029