Новини освіти і науки:

G+

Тлумачний словник
Авто
Автоматизація
Архітектура
Астрономія
Аудит
Біологія
Будівництво
Бухгалтерія
Винахідництво
Виробництво
Військова справа
Генетика
Географія
Геологія
Господарство
Держава
Дім
Екологія
Економетрика
Економіка
Електроніка
Журналістика та ЗМІ
Зв'язок
Іноземні мови
Інформатика
Історія
Комп'ютери
Креслення
Кулінарія
Культура
Лексикологія
Література
Логіка
Маркетинг
Математика
Машинобудування
Медицина
Менеджмент
Метали і Зварювання
Механіка
Мистецтво
Музика
Населення
Освіта
Охорона безпеки життя
Охорона Праці
Педагогіка
Політика
Право
Програмування
Промисловість
Психологія
Радіо
Регилия
Соціологія
Спорт
Стандартизація
Технології
Торгівля
Туризм
Фізика
Фізіологія
Філософія
Фінанси
Хімія
Юриспунденкция

Myradowa G.B, Esenowa O.J., 8 страница

2. Gapma-garşylykly bähbitleri aýdyňlaşdyrmak ýoly bilen jemgyýetiň ösüşine kepilnama bermek;

3. Konflikti çözmekligiň üsti bilen öňi gymmatlyklara we kadalara täzeçe baha bermeklige, jemgyýetiň özgerdilmeginiň netijesinde talap edilýän gymmatlyklary we kadalary kesgitlemeklige ýardam etmek;

Şol bir bada, konflikte disfunksional netijeler hem mahsusdyr. Mysal hökmünde harby konflikti görkezmek bolar. Konfliktiň bu görnüşi jemgyýetiň kadalaşmagyna getirmän, eýsem ýetilen status-kwo howp salýär.

Durli syýasy konfliktlerde konfliktiň kabul edilişinde iki çemeleşmäni yzarlamak bolýär:

1. Konflikte gapma-garşylygyň ösüşiniň iň soňky tapgyry hökmünde garalýar. Soňra çözülýär we bu tapgyrda düýpli özgertmeleriň bolmagy ähtimal.

2. Konfliktiň aňyrsynda göreşýän taraplaryň ylalaşyksyz gapma-garşylygy bolmadyk, bäbitleriň çaknyşmagy hökmünde garalýar.

Konflikti çözmegiň esasy şerti – ony ýüze çykarmadyr. Dawa ýüze çykarylýar, çäklendirilýär we güýçleriň, bähbitleriň ýetilen deňagramlylygyny üýtgetmezlik üçin onuň ösüşine gözegçilik girizilýär.

Jemgyýet üçin has mahsus bolup, konflikti açyk ara alyp maslahatlaşmak çykyş edýär (parlamentiň, metbugat serişdeleriniň üsti bilen). Bu konflikte gatnaşýan taraplaryň öz pozisiýalaryny beýan etmäge we deňeşdirmage mümkinçilik berýär.

Konfliktleri çözmeklige iki esasy usul ulanylýar – zor salma we zor salmasyzdan usullary. Ýapyk jemgyýetler üçin birinji häsiýetli bolup, gapma-garşy taraplaryň arasyndaky dawalar bir tarapyň ýok edilmegi bilen çözülýär.

Açyk, demokratik jemgyýetler üçin konfliktiň zorluk ulanmasyzdan çözülmegi mahsus. Meselem, ABŞ-nyň syýasy durmuşyna mahsus usullaryň biri ol hem garşydaş güýçleri bölmek bilen, konflikti aşaky, pesräk derejä geçirmek. Konflikti çözmegiň ýene-de bir görnüşi-de hem garşydaş;aryňy bitaraplaşdyrmak, ýägny garşy toparlaryň şygarlaryny, pikirlerini ulanmak, toparyň ýolbaşçylaryny syýasy kararlaryň kabul edilmegine çekmek.

3. Konflikti çözmekligiň şertleri we usullary. Kampromis düşünjesi. Konsensus.

Konfliktleri ýeňip geçmegiň eýşem ýollar nähili?

Konfliktiň çözülmeginiň özi proses bolup, ol öz-özünden amala aşyrylyp biler, şonda konfliktiň predmetiniň özi özakymlaýym ýitip gidýär, ýa-da konflkitleşýän taraparyň biriniň ýa-da ikisiniň-de düşünjeli, belli maksatly işiniň netijesinde amala aşyp biler.

Bitaraplaýyn ýa-da özara eglişikler esasynda iki tarapyň hem makullanýan ylalaşygyny gazanmak barada taraplaryň edýän işiniň syýasy konfliktleriň düşünjeli çözülmegi üçin norma bolup durýandygyny ýaşaýyş praktikasy görkezýär. Gürrüň kompromisleri (ylalaşýklary) gazanmak üçin ylalaşyjylyk kadalary hakynda barýar.

Syýasy konfliktlere we krizisli ýagdaýlara garamak bilen, netijede şu aşakdakylary belläp geçeliň, dürli taryhy şertlerde konfliktleri ýeňip geçmegiň we syýasy krizisden çykmagyň dürli-dürli ýollary bolup biler, olar dörän ýagdaýyň anyk analizini, ykdysadyýetiň, sosial gatnaşyklar, medeniýet sferasynda krizisli ýagdaýlaryň ýeňlip geçilmegini, ilatyň dürli gatlaklarynyň jemgyýetiň öňünde durýan problemlary çözmek boýunça praktiki işiň töwereginde jebisleşmegini talap edýärler.

Esasan syýasy konfliktleriň ýüze çykarmagy we kadalaşdyrmagy syýasy sistemalaryň bütewiligini saklamaga kömek edýär.

Häzirki wagtda konfliktleýin taraplaryň pozisiýalarynyň ylalaşmagyna mümkinçlik berýän zatlaryň biri hem toparlaýyn gymmatlyklardan indiwidual gymmatlyklara göçmegidir:

a) Konfliktleriň esasynda ýatan taraplaryň hakyky bähbitlerini dogry kesgitlemek;

b) Konflikti çözmek üçin üçünji sudy gözlemek;

c) Garşydaşyň ähli problemalary parahatçylyk ýoly bilen çözmek islemese, ähli güýçleriňi ýygnamaly we jemläp oňa şeýle ýagdaýda bolup biläýjek netijeleri görkezmeli;

d) Gepleşiklere diňe iki konfliktleriň taraplary däl, eýsem konfliktli ýagdaýdan çykmak üçin goşmaça wariantlary almaga mümkinçlik berýän, mümkinçilik boldugyça köp taraplary çekmeli;

e) Diňe bir garşydaşyň hereketlerine we meýillerine däl, eýsem soýuzdaşlarynyň hereketlerine özüňki we garşydaşyň tarapdary hökmünde üns bermeli.

Emele gelen konflikte optimal baha bermek üçin:

a) Konfliktli prosesiň parametrine esaslanyp, bolup geçýän wakalar boýunça konflikte gatnaşmaýanlar boýunça hsapanama bermäň, konfliktiň predmetiniň aýratynlyklary barada, onuň ýitiliginiň derejesi barada obýektiw hemme taraplaýyn informasiýalryň bolmagy gerek;

b) Kime şu konflikt bähbitli diýen esasy soraga jogap tapmaly. Bu konfliktiň içki sebälerine onuň geljekki wakalaryň dowamyna mümkin bolan ösüşine düşünmäge mümkinçilik berýär;

c) Şol wagtky ýagdaýyň durnuksyzlaşmagyna we üýtgemegine getirip biljek ekstremizmi ýok etmeli;

d) Garşylykly taraplaryň bähbitlerini görkezýän pressanyň analizi.

Konflikti kadalaşdyrmagyň iň bir giň ýaýran takyk usullarynyň biri hem social konfliktleri institutlaşdyrmak (mümkin bolan komitetleri, sowetleri, komissiýalary döretmek) metodydyr. Şu metod konflikte gatnaşyjylaryň arasyna üzňelik salan talaplary düzgünlesdirmäge kömek edýär.

Konflikti düzgünlesdirmekde esasy roly üçünji bir tarapyň araçylygy oýnap biler. Ýagny, ol öz öňünde ylalaşyk häsiýetli çärelerini geçirýär we oň tekliplerini orta atýar. Mysal üçin:

Garward uniwersitetindäki (ABŞ) J. Kennedi adyndaky döwlet dolandyryş mekdebiniň spesialistleri konflikti kadalaşdyrmak üçin “ýeke-täk tekst” diýilip, atlandyrylýan gyzykly metody işläp düzdüler. Munda aralykçy tarap şertnamanyň proýektini işläp düzýär we ony konfliktlenýän taraplaryň birine berýär. Bu proýekti tankytlap, düzedişler girizip, eger ylalaşmasaň şertnamanyň öz wariantyny hem duzüp bolýar. Ine şular ýaly şertnama beýleki tarapa hem teklip edilýär. Şunuň netijesinde iki tarap birnäçe düzedişler girizilen şertnamanyň wariantyny aralykça berýärler we hemmeleri ylalaşdyrar ýaly şertnama işlenip düzülýär hem-de otnositel ylalaşyk gazanylýar.

Ähli ýagdýlarda konsesusy gazanmak mümkin, we bu kyn iş bir bütewilik, bir pikirlilik we doly ylalaşyk däl. Konsensus – bu özboluşly birek-birege egilişik edilmegi, ähliumumy ylalaşyk üçin oponentiň pikirlerine çydam edýäler, ýöne hakyky ylalaşyk däl.

Syýasy krizis döwründe konsesusy gazanmak başartmasa onda onuň çözülmesiniň ýeke-täk serişdesi aýratyn (adatdan daşary) ýagdaýy girizmekdir. Adatdan daşary ýagdaýynyň girizilmeginiň maksady jemgyýetçilik tertipde düzgüni we raýatlaryň howpsuzlygyna häkimiýetiň işjeň organlary: ýaragly güýçleri, kanunyň ýerine ýetirilişine seredýän organlaryň güýçlendirmek ýoly bilen üpjün edilýär. Ýöne adatdan daşary ýagdaý syýasy krizisiň doly çözülmegini aňladýar.

Konfliktiň we krizisiň çözülmeginiň, kadalaşdyrmagyň umumy shemasy şu ýagdaýlardan durýar.

10-njy tema: Halkara syŷasy gatnaşyklar. – 4 sagat

1. Halkara gatnaşyklaryň düŷp manysy. Döwletiň daşary syŷasatynyň ŷörelgeleri.

2. Umumadamzat, global meseleler (problemalar). Halkara guramalar. Diplomatik gatnşyklar.

3. Halkara gatnaşyklar sistemasynyň elementleri maksady we derejeleri. Türkmenistanyň halkara gatnaşyklar ulgamyndaky orny.

4. Halkara konflikti, onuň manysy, dünŷä syŷasatyndaky orny we roly.

1. Halkara gatnaşyklaryň düŷp manysy. Döwletiň daşary syŷasatynyň ŷörelgeleri.

Halkara gatnaşyklary – bu halkara hukugynyñ subŷektleriniñ arasyndaky syŷasy, ykdysady, söwda, ylmy-tehniki, harby, medeni we beŷleki ugurlary öz içine alŷan gatnaşyklardyr. Aŷratyn garaşsyz döwletleriñ territoriŷasynyñ çäklerinde, garamagynda ŷa-da ygtyŷarlygynda bolman, bu gatnaşyklar hereket edŷärler (amala aşyrylŷarlar) we kämilleşŷärler.

Halkara gatnaşyklar iki, birnäçe ŷa-da dünŷäniñ ähli döwletleriniñ ünsüni özüne çekip bilŷär. Iki, birnäçe ŷa-da köp halkara, hökümetara guramalaryñ şeŷlede öz erkinligi, garaşsyzlygy we özüniñ hususy döwlet gurluşyny döretmek ugrunda göreşŷän halklaryñ we milletleriñ dykgatyny ( ünsüni,) özüne çekip bilŷär.

Halkara gatnaşyklary bir wagtyñ özünde halkara hukugynyñ subŷektleriniñ arasyndaky hemmetaraplaŷyn gatnaşyklary öz içine alyp bilŷär, ŷa-da diñe olaryñ käbirini öz içine alyp bilŷär (mysal üçin halkara ykdysady gatnaşyklary, daşky gurşawy goramak we saklamak baradaky gatnaşyklary, adamyñ azatlygyny we hukugyny goramak baradaky gatnaşyklary we beŷlekiler).

Umuman halkara gatnaşyklaryny ikitaraplaŷyn we köptaraplaŷyn esasda amala aşyryp bolŷar we uniwersal (global) ŷa-da sebitleŷin (regional) häsiŷeti bar (mysal üçin Afrika döwletiniñ arasyndaky gatnaşyk, Ŷewropada howupsyzlyk we hyzmatdaşlyk guramasynyñ döwletleriniñ gatnaşyjylarynyñ arasyndaky; GDA–yñ döwletleriniñ-gatnaşyjylarynyñ arasyndaky we başgalar).

Döwletiň daşary syŷasatynyň ŷörelgeleri.

Döwletleriň özara gatnaşyklary dürli ugurlar boŷunça we dürli görnüşlerde alnyp barylŷar. Her bir döwletiň başga döwletler bilen özara gatnaşygy ählumumy halklara degişli iki taraplaŷyn ŷa-da köptaraplaŷyn baglaşylan, şertnamalar we ylalaşyklar esasynda ŷöredilŷär. Döwletiň daşary ŷurtlar bilen gatnaşygy belli bir ŷörelelgelere eŷerŷär we bu ŷörelgeler onuň daşary syŷasatynyň esaslaryny düzŷär.

Daşary syŷasat diŷmeklik döwletiň halkara gatnaşyklar babatynda alyp barŷan ähli hereketlerini, ŷagny bu gatnaşyklara girŷän ähli taraplar bilen işlerini kadalaşdyrmak diŷmekdir. Ol toparlara :

1. Döwletler

2. Bütindünŷä halkara guramalary

2. Sebitara halkara guramalary

3. Daşary ŷurtlaryň syŷasy partiŷalary we jemgyŷetçilik guramalary degişlidir.

Häzirki zaman dünŷäsiniň döwletleriniň köpüsi öz daşary syŷasatyny deňhukuklylyk, birek-birege peŷdalylyk, başga döwletiň içerki işine gatyşmazlyk ŷaly baş ŷörelgeler esasynda alyp barŷarlar.

Döwletiň daşary syŷasatynyň esasy ugurlary baradaky we onuň haŷsy ŷurtlar bilen hyzmatdaşlygynyň haŷsy görnüşlerini ulanmalydygy baradaky meseleler ŷurduň çäginiň geografiki ŷerleşişi bilen baglylykda çözülŷär. Bu ŷagdaŷa syŷasaty öwreniş ylmynda ŷurduň geopolotik (geosyŷasy) ŷagdaŷy diŷilŷär.

Döwletleriň daşary syŷasaty ŷörite döredilen edaralar tarapyndan alnyp barylŷar. Köp döwletlerde daşary syŷasat işini, esasan, döwletiň daşary işler ministirligi amala aşyrŷar. Daşary syŷasatyň ugurlarynyň kesgitlenilmeginde ŷurduň parlamentiniň daşary gatnaşyklar baradaky komitetine hem aŷratyn orun degişlidir.

2. Umumadamzat, global meseleler (problemalar). Halkara guramalar. Diplomatik gatnşyklar.

Umumadamzat durmuşynyň global meseleleri biri-biri bilen berk baglanyşyklydyr. Şonuň üçin olaryň hiç birini üzňelikde çözmek mümkin däldir. “Global” diŷen adalganyň özi latyn dilindäki “globus” ŷagny “Ŷer, Ŷer togalagy” diŷen sözden gelip çykŷar. Bu adalga XX-asyryň 60-njy ŷyllaryndan başlap häzirki zamanyň bütin adamzady gurşap alŷan umumy planeta möçberindäki möhüm meseleleri babatda peŷadalanylyp başlandy. Öz häsiŷeti boŷunça umumadamzat “global” meseleleri dürli-dürlidir. Olara öňi bilen şu aşakdakylar degişlidir.

1) Ŷaragsyzlanmak we dünŷäde parahatçylygy saklamak

2) Daşky gurşawyň hapalanmagy bilen baglanyşykly ekologik meseleler.

3) Ösŷan döwletlerde ilatyň sanynyň çalt artmagy bilen baglanyşykly demografik meseleler

4) Gowşak ösen ŷurtlardaky azyk üpjünçilik meseleleri

5) Tebygy baŷlyklaryň çäkliligi sebäpli ŷüze çykŷan energetiki we çig mal ŷetmezçilik meseleleri

6) Öňki koloniŷalaryň yzagalaklygyny ŷeňip geçmek meseleleri

7) Biologik önümliligiň azalmagy we hapalanmagy bilen baglanyşykly Dünŷä okeanyň meseleleri

Ŷöne global meseleler ŷokarda sanalyp geçilenler bilen çäklenmeŷär, hakykatda olaryň sany has köpdir. Kähalatlarda olaryň betbagtçylygy tebygy hadysalar, medenŷetiň we ruhy gymmatlyklaryň çökenligi, häzirki zaman dünŷäde demokratiŷanyň ŷetmezçiligi, howply keselleriň (Rak we SPID) ŷaŷramagy we beŷleki meseleleri hem girizŷärler. Ol ŷa-da beŷleki umumadamzat meseläniň adamzat ŷaşaŷşyna ŷetirŷän howpunyň derejesi birmeňzeş däldir. Ŷöne häzirki wagtda olaryň barha ŷitileşŷänligi şübhesizdir. Şunlukda hiç bir döwlet, nähili derejede ykdysady taŷdan kuwwatlylygyna garamazdan, bu meseleler bilen özbaşdak göreşip bilmeŷär. Diňe parahatçylyk şertlerinde, ähli döwletleriň özara ylalaşykly hereketi, diňe umumy özara garşalylygyň we ilkinji orunda umumadamzat wezipeleriniň öňe sürülmegi halklara ertirki güne ynam döretmäge, sosial we ykdysady betbagtçylyklaryň öňüni almaga, netijede bolsa tebigat bilen sazlaşykly ŷaşamaga mümkinçilik berer.

Halkara guramalar:Halkara gatnaşyklaryň ählumumy kabul edilen resminamalar esasynda ýöredilmegine degişli halkara guramalar gözegçilik edýär. Häzirki döwürde dünýäde halkara guramalarynyň onlarçasy hereket edýär. Häzirki zaman halkara guramalarynyň içinde esasy orun Birleşen Milletler Guramasyna (BMG) degişlidir. “BMG döwletleriň arasyndaky gatnaşyklary ösdürmek dünŷäde parahatçylygy gorap saklamak, ählumumy howpsyzlygy üpjün etmek maksatlary bilen döredilen halkara guramasydyr. BMG-niň Tertipnamasyna (Ustawyna) 1945-nji ŷylyň iyun aŷynyň 26-syna San-Fransiskoda gol çekilip, ol 1945-nji ŷylyň oktŷabr aŷynyň 24-den güŷje girizildi. 2006-njy ŷylyň iŷun aŷynyň maglumatlaryna görä BMG-niň düzümine häzir dünŷäniň 192 döwleti agza hökmünde (şol sanda Türkmenistan hem) girŷär. BMG-niň baş edaralaryna: 1) BMG-niň Baş Assambleŷasy, 2) Howpsyzlyk Geňeşi, 3) Ykdysady we sosial işler boŷunça geňeş, 4) Goldaw beriş geňeşi, 5) Halkara kazyŷet, 6) Sekretariat girŷär. BMG-niň resmi dilleri hökmünde Iňlis, ispan, hytaŷ, rus we fransuz dilleri ulanylŷar“. Baş Assambleŷanyň we Howpsuzlyk geňeşiniň işlerinde bu dillerden başga arap dili hem ulanylŷar. BMG-niň ştab-kwartirasy (merkezi edaralarynyň ŷerleşŷän iş ŷeri) ABŞ-nyň Nŷu-Ŷork şäheridir. BMG-niň dürli ugurlar boŷunça işler alyp barŷan halkara guramalary bar. Mysal üçin, BMG-niň UNISEF atly guramasy- çgalaryň we ŷaşlaryň saglygynyň goraŷyşy ŷaly meseleler babatda işler alyp barŷar (bu guramanyň wekilhanasy Türkmenistanda hem işleŷär). BMG-niň ŶUNESKO atly guramasy bolsa dünŷäniň döwletlerinde bilim we ylym işleriniň ŷöredilişine, medeni miraslaryň gorlyşyna degişli meseleleriň çözülişiniň kadalaşdyrylmagy bilen meşgullanylŷar. Häzirki zaman dünŷäsiniň abraŷly halkara guramalarynyň hatarynda Ŷewropada howpsulygy we hyzmatdaşlygy üpjün etmek baradaky hemişelik hereket edŷän Maslahat (ÝeHHM), Halkara Olimpiýa Komiteti (HOK), Halkara Walýuta Gaznasy (HWG), Bütindünýä Banky ýaly guramalar girýär.

Diplomatik gatnaşyklar:Daşary ŷurtlar we halkara guramalar bilen bilen döwletiň adyndan alnyp barylŷan gatnaşyklara diplomatik gatnaşyklar diŷilŷär. Döwletiň daşary syŷasaty ol döwletiň hyzmatdaşlyk edŷän döwletlerinde we halkara guramalarynda herket edŷän ilçihanalar, wekilhanalar we konsul gulluklary tarapyndan amala aşyrylŷar. Daşary ŷurtlardaky ilçihanalarda, wekilhanalarda we konsul gulluklarynda işleŷän işgärler öz eŷeleŷän wezipeleri boŷunça we diplomatik işde bolan möhletine laŷyklykda dürli derejelere bölünŷärler mysal üçin, ilçilere, adatdan daşary we doly ygytŷarly ilçi, aŷratyn tabşyryklar boŷunça ilçi, wagtlaŷyn işleri ynanylan adam ŷaly derejeler berilŷar.

Döwletleriň özara gatnaşyklaryna döwletara gatnaşyklar diŷilip, olar ŷaŷrawyna görä ikitaraplaŷyn we köptaraplaŷyn gatnaşyklar ŷaly görnüşlere bölünŷär. Dünŷäniň ähli döwletleriniň bilelikdäki ŷa-da birnäçe döwletleriň bileleşip alyp barŷan gatnaşyklaryna degişlilikde halkara we sebitara gatnaşyklary diŷilŷär. Eger-de döwletara gatnaşyklar degişli döwletleriň öz aralaryndaky şertnamalaryň we ylalaşyklaryň esasynda alnyp barylŷan bolsa, halkara we sebitara gatnaşyklar has giň gerimli bolup, alumumy kabul edilen (bütin dünŷä we sebitleŷin görnüşlerde) resminamalar (kowensiŷalar, protokollar, şertnamalar, ylalaşyklar we. ş. m esasynda) amala aşyrylŷar.

Döwletleriň arasyndaky gatnaşyklar we hyzmatdaşlyklaryň birnäçe görnüşleri bar. Olaryň hataryna syŷasy-diplomatik gatnaşyklar, ykdysady hyzmatdaşlyklar, sebitrara gatnaşyklary, dürli gumanitar-medeni (jemgyŷetçilik durmuşynyň ylym, bilim, saglygy goraŷyş, ekologiŷa, sport, edebiŷat, sungat, neşir işleri, medeni miras, köpçülikleŷin habar beriş serişdeleri we. ş. m ugurlarynyň meseleleri bilen baglanyşykly) gatnaşyklar girŷär.

3. Halkara gatnaşyklar sistemasynyň elementleri maksady we derejeleri. Türkmenistanyň halkara gatnaşyklar ulgamyndaky orny.

Halkara gatnaşyklar sistemasynyň elementleri maksady we derejeleri:Halkara gatnaşyklar sistemasynyň elmentlerine geçmezden ilki bilen sitema sözuniň aŷratynlayklary dogrusynda durup geçeliň. Sistema – munuň özi bir-birleri bilen özara bagly bolan, biri-birilerine täsir edŷän köpsanly elementleriň bütewi bir toplumydyr. Sistema sözüniň üç sany düŷpli aŷratynlygy bar:

1) Sistema köpsanly elementleri öz içine alŷar.

2) Sistema girŷän elementler bir-birleri bilen özara baglanyşyklydyr.

3) Sistema girŷän elementleriň jemi bir bütewiligi emele getirŷär.

Her bir ŷurt, her bir milli döwlet bu ŷerde häzirki masştabnyŷ sistemanyň elementi hökmündedir. Ŷurtlaryň arasyndaky ŷola goŷulŷan hemişelik durnukly gatnaşyklar hut ŷurtlaryň syŷasy sistemasyna baglydyr. Şol san-da milli döwlet, halkara gatnaşyklaryň häzirki global sistemasynyň esasy hökmündedir. Ŷöne halkara sferasynda esasy rol oŷnaŷan, beŷleki syŷasy görnüşler hem syŷasy sistemanyň komponendi hökmünde seredilŷär. Olara syŷasy medeniŷet, syŷasy aň, we hukuk normalar, dürli syŷasy guramalar we syŷasy gatnaşyklar degişlidir. Şunuň bilen birlikde dünŷä bileleşiginiň easasy subŷektleriniň arasyny sazlaŷjylar bolup; syŷasy, ykdysady, sosial, diplomatik, harby, medeni-gumanitar we beŷleki ugurlaryny aŷdyp bileris. Şu gatnaşyklaryň subŷekti hökmünde bolsa döwlet, halklar, jemgyŷetçilik hereketi, guramalar çykyş edŷärler.

Halkara gatnaşyklar ykdysady, syŷasy, harby, ideologik, hukuk, medeni-gumanitar, we diplomatik görnüşler boŷunça tapawutlanŷarlar. Olar H.G-lar ulgamynyň esasy elementleri bolmak bilen işleri boŷunça 4 bölege bölünŷärler.

1) Global (ählumumy) H.G. 2)Regionara H.G. 3)Regional H.G. 4) Ikitaraplaŷyn H.G.

Halkara gatnaşyklar ulgamynyň ösüşinde halkara arenasynda hereket edŷän döwletleriň güŷçleriniň balansy hökmünde kesgitleŷji ähmiŷete eŷedir. Döwletiň güŷjüni onuň bähbitlerini goramak arkaly beŷleki döwletlere, dünŷäde wakalaryň ösüşine täsir etmek ukyby hökmünde göz öňüne getirip bolar. Kada bolşy ŷaly bu ukyp dünŷä bazarlary we milli kapitaly ulanmak sferalary ugrundaky, şeŷle hem çig mal resurslaryna gözegçilik etmek ugrundaky göreşde ŷüze çykŷar.

Uzak wagtlap H.G-nyň çözüji faktory hökmünde döwletiň harby kuwwaty hasaplanŷardy. Harby güŷjüň kömegi bilen ähli meseleleri çözmek mümkin hasaplanŷardy. Ŷöne XX- asyryň aŷagyndan başlap H.G-nyň bu elementine düŷbinden başgaça garalyp başlandy. Häzirki döwürde öz ŷurdyň ykdysady abadançylygyny onuň baŷlygynynyň ösüşini harby usul bilen üpjün etmek mümkin däl. Häzir H.G-nyň „parahatçylykly“ elemnetleri (ykdysady, syŷasy, hukuk, diplomatik) has netijeli ugurlar hökmünde barha we barha giň peŷdalanŷarlar.

Şu babatda Türkmenistanyň daşary syŷasatynyň diplomatiŷasynyň ŷurdy ähli taraplaŷyn ösdürmekligiň uzakmöhletleŷin döwlet maksatnamasyny netijeli amala aşyrmak üçin amatly halkara şertlerini döretmeklige, halkyň hal-ŷagdaŷyny ŷokarlandyrmaklyga, Türkmenistanyň dünŷä birleşiklerine mundan buŷana-da işeňňir aralaşmagyna gönükdirilendigini üŷtgewsizligine galŷar. Hormatly Prezidentimiziň belläp geçişi ŷaly ”Türkmenistanyň daşary syŷasy ädimleriniň ählisiniň esasynda hemişelik Bitaraplyk derejesini saklamak ŷörelgesi we degişlilikde şu derejä laŷyklykda ŷurdumyzyň öz üstüne alan borçnamalary dur”. Şeŷle-de Türkmenistanyň halkara işiniň binŷatlaŷyn maksady bitewilik ŷörelgelerini we onuň Türkmenistanyň durmuş-ykdysady ösüşiniň jemgyŷetiň medeni-gumanitar ösüşiniň hatyrasyna amala aşyrylŷan içeri we daşary syŷasatynyň özara şertlendirilen maksatlarynyň we wezipeleriniň baş ŷörelgelerini üpjün etmek bolup durŷar.

<== попередня сторінка	\|	наступна сторінка ==>
Myradowa G.B, Esenowa O.J., 7 страница	\|	MAZMUNY

Не знайшли потрібну інформацію? Скористайтесь пошуком google:

Генерація сторінки за: 0.009 сек.