Тараз 2014 1 страница

Тарихи деректердегі Заратуштра Виштаспа сарайына солтүстіктен келді деген мәліметтер Бойстың “Заратуштра Еділдің шығыс беткейлеріндегі азиялық далада өмір сүрді” деген тұжырымдарына сәйкес келеді. Соңғы ғыл. пікірлер бойынша, Заратуштра осыдан 3000 жылдай бұрын, Еділ өзенінің шығыс жағалауындағы Ұлы Тұран жазығында (қазіргі Батыс Қазақстан аумағы) киіз туырлықты сипаттама ұлысында, Поурушаспа деген малшының отбасында дүниеге келген. Кез келген көшпелі жұрттың өкілі тәрізді Заратуштра да табиғат құбылыстарына табынып, бала күнінен адам мен ғаламның, болмыстың сырын ұғуға, абс. ақиқатқа (Жаратушы иеге) жетуге талпынады. 30 жасқа толған шағында, көктемгі теңесу сәті – Наурызды қарсы алған күннің ертесіне Заратуштра әлемді жаратушы құдірет иесі – Ахура Мазда құдайға жолығады. Соның шарапатымен Заратуштра ақыл-білімге кенеліп, жаратушы Жалғыз Иенің ақиқат сөздерін жұртқа тарата бастайды. Бұл: Будданың жер бетіне келуінен – 1000 жыл, Иса пайғамбардың келуінен – 1500 жыл, ал Мұхаммед пайғамбардың (ғ.с.) Жаратушыдан Құран Кәрім аяттарын қабылдауынан 2000 жыл бұрын болған оқиға еді. Заратуштра пәниден өкінішсіз өтіп, бақидың рахатына кенелу үшін адамзат баласына “ізгілікті ойға беріл”, “ізгілікті сөз айт” және “ізгілікті іс тындыр” деп үш шарт қояды. Кесапаты көп, қиянаты мол пенделер болашақта дозақтың отына шарпылып, қиямет-қайым күй кешетінін ескертті, тайпаластарын әділеттілік пен қанағатшылдық жолына үндеді. Заратуштраның уағыздарын ен даланы еркін жайлаған көшпелі жұрт қабылдай алмады, оның өзін қуғындап, өміріне қауіп төндірді. Еділ бойын тастап қашқан дала пайғамбары Бактрия елінің (қазіргі Түрікменстан, Ауғанстан аумағы) билеушісі Виштаспа патшаны барып паналайды. Патша оның уағыздарына ұйып, ақыл-парасатына тәнті болады. Осылайша Заратуштра ілімі Бактрия арқылы ежелгі Иранға тарайды (қ Заратуштрашылдық). Арада бірнеше ғасыр өткен соң Заратуштраның діни-мистикалық уағыздары мен дұға-өлеңдері жинақталып, жүйеленеді де, “Авеста” деген атпен көне парсы тілінде кітап болып шығады (қ. Авеста). Адамзаттың алғашқы ұстаздарының бірі жөнінде неміс философы Ф.Ницше, “Заратуштра осылай деген” атты филос. толғау жазған.

Тәңіршілдік— дәстүрлі түркілік дүниетанымның бастауындағы діни сенім. Тәңіршілдік сенімнің Ұлы Тәңірісі – берік қандастық жүйеге негізделген түркі қоғамының Жаратушысы әрі Иесі. Ұлы Тәңірдің елі де, қағаны да, жері де киелі әрі қуатты деп танылған. Тәңіршілдік ұлттық психологияны, яғни ұлттың ділдік сипатын анықтайтын танымдық өлшем. Ибн Фадлан ( Аббас халифатының елшісі) 10 ғ-дың басында оғыздарға жасаған саяхатында “түріктердің қиын-қыстау кезеңде “Бір Тәңірі” деп, басын көкке қаратып мінажат ететіндіктерін” айтқан. Әр түрлі дін адамдарын пікірталасқа шақырған Мөңке ханның: “…Біз тек қана Бір тәңірге құлшылық етеміз” деген ұстанымын еуропалық миссионер-саяхатшылар Марко Поло, Плано Карпини, Рубрук мәлімдеген. Тәңір ұғымы Шумер сына жазуларында, ғұндарда “зингир” (қазақта “зеңгір” сөзі бар) түрінде кездеседі. Ұлы Тәңірдің “Көк, Ұлы, Нұр”, т.б. сипаттарының бәрі аспанды білдіреді. Сипаты жағынан Тәңірі ешнәрсеге ұқсамайды. Тәңіршілдік сенімінде соғыста жеңіс сыйлайтын да, билік иесіне билікті ұсынатын да, халықтың ниетіне қарай билеушіні таңдайтын да – Тәңірі. Дәстүрлі түркілік дүниетаным бойынша күйзеліске түсу халықтың рухани азғындағаны үшін Тәңірдің оларға жіберген жазасы болып саналады

№ 5 тақырып: Ұлттық діндер және олардың түрлері.

1. Үндістандағы ұлттық діндер – индуизм және сикхизм.

2. Қытайдағы ұлттық діндер: конфуцийшылдық және даосизм.

3. Жапондардың ұлттық діні - синтоизм

4. Еврейлердің ұлттық діні – иудаизм.

Индуизм-қазіргі Үнді елінде кең таралып, брахманизм ілімі негізінде елдегі әр түрлі діни нанымдарды бір жүйеге біріктірген дін . Ол 4--5 ғ.ғ. құл иеленуші қоғамның ыдырап, феодалдық қоғамның дамуы тұсында қалыптасты. Әдетте «Индуизм» деген атауды пайдаланбайды. Олар өз діндерін арьядхарма («арии заңдары») деп, сондай-ақ «санатана- дхарма» немесе жәй «санатана» деп те атайды. Индуизмде үш құдай бар : Брахма ( жаратушы) , Вишну (сақтаушы), Шива (бұзушы, қайта жаратушы). Брахма көптеген әр түрлі бейнелерге ие, соның ішінде әйел бейнесі Шакти де бар. Индуизмнің негізгі бағыттары : вишнуизм , шиваизм, шактизм. Бүкіл Үнді елінде осы құдайларға арналған мыңдаған үлкенді – кішілі храмдар салынған.Осы бағыттар үлкен құдайлар пантеонын құрайды. Храмдардан басқа қасиетті көптеген орындар , өзендер бар. Ең қасиетті өзен «Ганг» болып есептеледі. Үндістанда тек құдайларға ғана емес, сиырдың, өгіздің, маймылдың, жыланның мүсіндеріне де табынушылық кездеседі. Индуизмде бірегей шіркеу басшысы, шіркеу иерархиясы жоқ, сондай-ақ кононизация, ұйымдасқан шіркеу, клир де болған емес. XV ғасырда діни ғұрыптар қара халықтың тілі болып саналатын хинди тілінде атқарыла бастады. Осының нәтижесінде Вишнудің көпшілік арасындағы мәртебесі жоғарылай түсті. Шиваға құлшылық жасау да осы құдайды мойындаушы қауымдардың бірлігінің нығаюына қызмет етті. Бірақ, көпқұдайлық үнді халықтарының одан әрі қауымдаса түсуіне кедергі болған жоқ. Керісінше, осы көп құдайлар біртұтас діни түсінік аясында құрметтеліп, индуизм баршаның дініне айналды.

Индуизм үшін " Махабхарата" және "Рамаяна" әпостары - Үндістанды арий тайпалары жаулап алуы кезеңіндегі үнділердің қаһармандық күресі туралы әңгімелейтін қасиетті аңыздар жинағы. Поәмада индуизм құдайлары пантеоны туралы кең әңгімеленеді. "Рамаянада" Раманың және оның жұбайы Ситаның өмірі баяндалады. Индуизмнің діни ескерткіштерінің ішінде құрылымдық жағынан "Махабхарата" әпосына енетін дүниетанымдық проблемаларға түсініктемелер беретін ' Бхагават-Гита " ("Жаратушы өлеңі" немесе "құдіретгі өлең") философиялық концепция тұтастығымен ерекшеленеді. Концепцияның негізін күллі болмыстың (соның ішінде психика мен сананың) бастауы ретіндегі пракрит (материя, табиғат) туралы және одан дербес таза рух - пуруша (кейде Брахман немесе Атман деп аталады) туралы ережелер құрайды. Осылардан шығарма авторларының екі негізді мойындаған дуалистік көзқарасы айқын көрінеді.

"Бхагавад-Гитаның" негізгі мазмұнын Кришнаның өсиеттері деген орынды. Үнді мифологиясы бойынша Вишнудің сегізінші аватарасы (осы кейіпте көрінуі) болып саналатын Кришна әр адамды өзінің әлеуметтік (варналық) қызметі мен міндеттерін орындауға, тұрмыс тіршілігі жемістеріне бейтарап болуға, өзінің бар ойын құдайларға бағыштауға үйретеді. Йога "Ведаларға" сүйенеді және Веда философиялық мектептерінің бірі болып табылады. Ол әрі философия, әрі тәжірибе (харакет), жекелей алғанда, әр адамның рух еркіндігіне жету жолы, ол ең бірінші кезекте медитация арқылы адамның өз сезімі мен ойын өз ырқына бағындыруға арналады. Йога жүйесінде құдайға сену азаптан құтқарылуға бағытталған іс-қимылдың шарты және теориялық дүниетанымдық көзқарастың әлементі ретінде қарастырылады. Дара (Жаратушымен) қосылу адамның өзінің даралығын сезінуі үшін қажет нәрсе. Медитацияны жақсы меңгерген жағдайда адам самадха күйіне (толық интраверсия) енеді.

Индуизмнің тағы бір арнасы – «Пурана» діни-мистикалық поәмалары. Оларда космогониялық аңыздар мен құдайлар генеалогиясы топтастырылған. Индуизм тарихының ерте кезеңінде Брахманың әлемді жаратушылық орны, оның құдайлардың ішіндегі біріншілігі қалтқысыз мойындалса, бертін келе Вишну мен Шива онымен қатар қойылып, " Тримурти " немесе үштік ұғымы орнығады. Мифологиядағы Шива бейнесі - қарама-қайшылықты бейне. Ол кейде жағымды жағынан да көрінеді. Мәселен, Шива мәйектілік пен шексіз шығармашылық қуаттың құдайы. Әлем әрқашан Шива және оның жұбайы - Деви құдайдың әмірімен пайда болады және әрдайымғы солардың бақылауындағы қуат арқылы жасайды. Индуизмдегі абыздардың басты міндеті – шәкірттердің діни білім алуын ұйымдастыру. Мұндай білім таратушыларды "гуру"яеп атайды.

Индуизмнің басты мерекелері - Кришна мен Раманың туған күндері мерекелері жөне Ганеша мен Шиваның құрметіне өткізілетін салтанаттар. Индуизм - өмір салты және мыңдаған жылдар бойы орныққан дәстүр. Индуизм үнділіктер мекен ететін Непалда, Бангладеште, Шри-Ланкада және басқа елдерде тараған. Қазіргі кездері индуизмге Батыстың елеулі көңіл аударып отырғаны байқалады. Бүгінгі Үндістанда индуизм, буддизм, ислам, христиандық, сикхизм, зороастризм және өзге діндер қатар уағыздалады.

Конфуцийшылдық ежелгі Қытайда б.д.д. 6 ғ. орта шенінде қалыптасқан философиялық жүйе. Оның негізгі салған ежелгі Қытай ойшылы Конфуций ( Кун-цзы, б.д.д. 551-479 жж). Конфуцийшілдіктің басты мәселелерінің бірі – Чжән Мин (атауды өзгерту) туралы ілімі . Ол әр адамнан өзінің қоғамдағы орнын есінде ұстауды талап етеді. Жалпы алдыңғы орынға дүниеге көзқарастық мәселелер емес, әлеуметтік-әтикалық мәселелер қойылады. Басты құдірет күші деп конфуцийшілдер аспанды есептейді, ал Қытайды билеушілерді – «аспанның ұлы» деседі.

Даосизм.Бұл діни-философиялық бағыттың негізін салушы– Лао-Цзы. Оның еңбегі даналық сөздеерден тұратын «Дао-дә-цзин», яғни Дао туралы кітап.

Мағыналық тұрғыдан Дао ілімі әрі құдай, әрі табиғат, әрі даналық ілімі дегенді де білдіреді. Сол себепті табиғаттың қозғалыс заңына бағындау дао заңына немесе құдайға бағынбауды білдіреді. Дао ілімі зұлымдықтың қай түріне болмасын қарсы.

Сондай-ақ өте ертеде пайда болғандықтан ол да өз тарихында бірнеше кезеңдерден өтіп, қазіргі кезде түп нұсқасынан түрленген формасын ұшырату тарихта жаңалық емес.

Синтоизм(«жапон. Синто – құдайлар жолы ) – Жапонияда ежелгі феодалдық дәуірде жергілікті анимистік нанымдар мен шаман діни нанымдары белгілерінің негізінде қалыптасқан дін. Билеп- төстеп отырған император династиясының бастауы, ең басты құдайы, күн құдайы Аматәрасуболып табылады, шығу кезінен бастап синтоизм будда дінімен тығыз байланыста. Елде будда діннің таралуына байланысты синтоизмнің рөлі бірте – бірте кеми берді. Будда храмдары кезінде синтоизм абыздарының рұқсатымен салынған және синтоизм құдайлары олардың қамқоршысы деп есептелінді. Өз ретінде кейбір синтоизм храмдарына будда құдайлары қамқоршы делінеді. Орта ғасыр дәуірінде аралас синто – будда храмдары да пайда болды.

Иудаизм - өте ерте шығып, осы кезге дейін сақталып келген еврейлердің діні . Семит тайпасының ішінде б.д.д. екі мыңыншы жылдар ішінде шыққан. Израиль мемлекетінде иудаизм мемлекеттік дін болып саналады. Иудаизмнің өзіндік ерекшелігі бар ; бір құдай Яхвені ғана мойындау, еврей халқы «құдайдың қалаулысы» деген уағыз, қасиетті кітаптарды күнәсіз деу, мессияға ( құтқарушы құдайдың келуі ) , о дүниеге сену Иудаизм пайда болғаннан бастап ұлттық сипат алды, «Құдай қалаған халықтың» Яхве құдаймен одақ құрған діні болып жарияланды. Құдай қалағандық идеясы, тіптен еврейлер басқа елдерге таралып кеткен күннің өзінде де, иудаизмге еврей тайпаларынан тысқары шығуына мүмкіндік бермеді. Мұның себебі – иудаизмнің ұлттық сипатында. Иудей дінінің өзегі – яхве құдайдың құдіреттілігіне сену. Иудаизм қызметшілері діндарлардан құдайға соқыр сенімді талап етеді. Қазіргі иудаизмнің жаңа ерекшілігі оның христиан дінімен жақындасуында. Бұл мәселе төңірігінде алғашқы сөз еткен Англиядағы еврей буржуазиясының өткен ғасырдың аяғындағы өкілі Клод Монтефьоре. Діни мәселелеріндегі бірігу тенденциясына қоғам қайраткерлері де жақ болуда. Ватикан да бұл бірігу ұмытылысына оң қарайды, арнаулы комиссия осы мәселемен шұғылдануда. Осындай бірігу тенденциясымен қатар иудейлер дінінде неохасидизм де орын алып отыр.

№ 6 тақырып: Будда діні және негізгі бағыттары

1. Будда дінінің пайда болуы: Будданың өмірі.

2. Будда діні ілімінің негіздері: төрт ізгілікті ақиқат және азаптан құтылудың сегіздік жолы.

3. Будда дінінің негізгі бағыттары: хинаяна және махаяна.

4. Чань-буддизм ( Қытай ) және дзән-буддизм ( Жапония ) мектептері

5. Буддизмдегі ламаизм бағыты

Будда (санскрит сөзі – көзі ашылған деген мағынада) діні - Орталық, Шығыс және Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінде, сондай-ақ Қиыр Шығыста таралған ең ерте шыққан әлемдік діндердін бірі. Ол біздің дәурімізге дейінгі V1 ғасырда Үнді жерінде пайда болған. Будда туралы аңыз. Будда теологтарының уағыздауынша, діннің негізін салушы Сиддхартха Гаутама Солтүстік Үнді еліндегі шакья тайпасы патшасының ұлы болып табылады. Алайда бұл туралы әдебиетте нақтылы деректер жоқ. Буддашылардың ұғымында әрбір ең жоғарғы қасиеттілікке жеткен жан будда бола алады, яғни көзі ашылады. Жер бетіндегі өмірінде Шакьямуни (шакья руынан шыққан тақуа) деп аталған буддалардың бірі адамдарға құтқару туралы ілімді жеткізген, оны ізбасарлары санскрит сөзімен дхарма (ілім, заң) деп атаған. Сол себепті будда термині Шакьямуни деп те ұғынылады. Аталмыш дінді зерттеушілердің пікірінше, Будданың тарихта орын алғанына шек келтіріледі. Мысалы, Рис-Рәвиус, А. Мензис Будданы мифтік бейне деп есептейді. Қазіргі ғалымдардың көпшілігі осы пікірді қолдайды. Будда дінінің пайда болуы Үнді елінің б.д.дейінгі V1 ғ.саяси-әкономикалық жағдайымен байланысты. Бұл кезде Үнді елінде таптық қоғам қалыптасып, оның қайшылықтары көріне бастаған. Оған қосымша болған елдегі касталық (қоғамдық топ) жүйе болды. Ең жоғары ката брахмандар (абыздар) қоғамдық өмірде басты орын алды. Ал олардың діні қоғамның кастағ бөлінуін жақтады. Будда дінінің шығуы, касталық жүйенің төменгі әлеуметтік сатысында тұрғандардың, брахмандардың үстемдік етуіне наразылық білдіруінің көрінісі. Будда діні брахманизм дінінің көптеген әдет-ғұрыптарынан қол үзіп адамдар будда іліміне бой ұсынып құтқарыла алады деп жариялады. Сөйте тұрып брахманизм дінінің бірқатар идеяларын да ұстап қалды.

Будда дінінің уағыздары. Будда дінінің негізгі уағыздары «Трипитака» (Үш себет даналық) деп аталған кітапта баяндалған. Будда діні уағыздарының өзіндік ерекшілігі белгілі бір бейнедегі құдай жоқ. Будда барлық құдайлардан жоғары тұрады. Ол құтқару мүмкіндігі бар жеке тылсым күш емес, тек қана діндарлардың көзін ашып,оларға ақиқатты танудың,сондай-ақ дұрыс жүрудің жолын көрсетеді. Будда діні де құдай идеясын жаратушы деп танымайды. Дегенмен, Веда (ежелгі үнділердің басты қасиетті кітаптары) уағыздайтын құдайларды, періштелерді, перілерді мойындап, басты құдай Брахманы да қолдайды. Будда діні өзге әлемдік діндер сияқты біртұтас емес. Оның негізгі бағыттары хинаяна және махаяна болып бөлінеді.Хинаяна – «құтылудың тар жолы». Монахтар қауымына (санагха) кетіп өмірден баз сы хинаяна жолы неғұрлым көбірек таралған махаяна – «құтылудың тар жолды». Махаяна Будда дінінің бұрынғы тұйықтығынан қол үзіп, барлық діндарларға құтылудың болатындығын айтты, бұл Будда дінінің әлемдік болуына мумкіндік туғызды.

Буддизмнің пайда болуы. Зерттеушілердің пікірінше, бұл дін осыдан 2500 жылдай әріде пайда болған. Оны құрған Индияның солтүстігінде орналасқан шакья тайпасынан шыққан Шакьямуни деген тұлға. Ол жер – жерді аралап жүріп, өзінің ойында пайда болған ұғымдарды адамдарға уағыздаған. Өзін Будда (атақты білгіш) деп таныстырған. Ол өзін жердегі адамзатты, жан – жануарларды азаптан құтқарушы есебінде жіберілген адам екендігін түсіндірген. Өзі сол шакья тайпасының Готама руынан шыққан Сиддхартха патшасының кейпін алған.Буддизмнің пайда болғанынан алдыңғы кездерде Индияның мәдениеті өте жоғары деңгейде болды. Оның жазбасы, өзіндік әдет-ғұрпы, діндері болған. Индия мәдениеті әлемдік Месопотамия, Египеттердің мәдениетінің қатарында болды. Үндістанда біздің дәуірімізге дейінгі 6 ғасырда құл иеленушілік қоғам құрылды. Қоғамды билеп-төстеушілер брахмандар мен әскери қауым болды. Брахмандар мен әскери қоғам бір – бірімен бақталастықта болды. «Монахтардың өлеңі» деген буддистердің бір діни әдебиетінде үй – жайын тастап, қайыршылық жолда жүрген, тақуа деп аталатындардың «бостандығын» жырлапты. Бұл кезде Индияда буддизмнен басқа да көптеген діндер болды. Әр жердің өз құдайы бар, әрбір істің немесе құбылыстың өз құдайы бар дегенді уағыздайды. Бұл діндердің, оның ішінде буддизмнің белгілі бір негізін қалаушы құбылыс жоқ және көпшілік кітаптарда олар жайлы түсіндіріп жазушылар болды. Будданың өсиеттері жазылған Махавагга, заңдары жазылған Ману, Джатак деген кітаптары пайда болды. Индияның көпшілік таптары бір – бірімен соғысып отырғанының арқасында жоғары тап қорғану жағдайын жасап, өз күшін нығайта түсіп, әрі бір – бірімен бірлестікке келіп, топтаса түсті. Нәтижеде Маурья империясы орнады. Осы кезде түрлі касталарға бөліну, дүние зерттейтін институттар, діни-философиялық ағымдар пайда бола бастады. Осындай жағдайда буддизм де күш алып, әлем дінінің бірі дәрежесіне жетті. Сонымен Индияда адамдар қоғамдық касталарға бөлінді. Брахмандар: оларды құдай аузынан жаратқан деген ұғымда болды. Сол себептен олардың ішінен қазылар, оқытушылар, баяндамашылар шығады. Ол ең жоғарғы каста, билік те солардың қолында.Кшатрийлер:оларды құдай екі білегінен жаратқан деген ұғымда болды.Олар білім алады, тәрбиеленеді, соғыстың кезінде, қорғану кезінде қару – жарақтар алып жүреді. Бұл бүкіл елді осы екі каста билеп алды деген ұғымның дәлелдемесі. Ваишьялар: оларды құдай санынан жаратты деген ұғымда болды, олар сондықтан да ең қиын жұмыстарды орындайды, егін егеді, саудамен айналысады, мал бағады. Сонымен қатар олар діни оқу орындарына қаражат бөледі. Шудралар: оларды құдай аяғынан жаратқан, олар түпкілікті зәнгілер (дуана пақырлар) . Олар жоғарғы үш кастаға қызмет етеді. Бұлардың кәсіптері ең лас, қара жұмыстар. Міне, осы касталардың бөлінуі де, олардың тұрмыстық орындары да діни тұжырыммен белгіленген. Тәртіптері қатаң: төменгі кастадағы адам жоғары кастадағыға үйленуіне тыйым салынады; ер адам өз кастасынан төменгі кастадан үйленуіне болады, бірақ төртінші каста – шудрадан емес; брахмандарды Құдайдың таңдаулы адамы дейді; патша қандай жағдай болмасын брахмандардан салық алмайды (ыдыс, киім, т.б.); брахманға өлім жазасын берсе де, оның тек шашын сыпырып алып тастайды, ал басқа кастадан болса, ол үкім орындалады:10 жастағы брахман 100 шудрадан артық бағаланады. Шудралар – бұралқылар, хайуанаттан да төмен, иттен де күні қараң, қорлықтағы адам; шудралардың бірі брахманға қолын созып, таяқ көтеріп қалса немесе жай брахманды ұстамақ болса, онда оның қолы кесіледі, ал тепсе аяғы сындырылады. Шудралардың бірі брахманды үйретемін деп әрекет жасаса, оған қайнап тұрған зәйтүн майын ішкізу жазасы беріледі. Буддизм басқа діндермен байланысты болып, брахманизмді жоққа шығарғанымен, оның әсерінен арыла алған жоқ. Жанның ауысуы, Карма, Сансара, Нирвана жайлы идеялар буддизмнің қайнар көздері – веданта, ньяя философиялық мектептері, вайшешика діни мектебі болып табылады.

Діни ілімдері мен әдет – ғұрыптары. Табыну дауысты музыка аспаптарымен, Кейде неше түрлі киімдер киіп, беттеріне қорқынышты маскалар киген монахтар жүреді. Храмнан алып шыққан Будданың мүсіндерін көтеріп, көптеген адамдардың көшеде жүргенін көруге болады. Діни әдет – ғұрыптары мол, әртүрлі өмірдегі әрбір қадамын діни әдет – ғұрыптарды өткізетіндер - өз дініне берілген діндар адамдар. Буддолог С.Радхакришнан буддизмдегі көптеген ілімдерді зерттей келіп: «Дегенмен буддимнің барлық формасының көзқарасы бойынша, буддизмнің негізін қалаушы Будда. Ол бодхи ағашының түбінде отырып, қиындықтан қалай құтылу жолын, яғни келесі өмірдегі қиындықтан құтылу жолын айтып, мәңгі жасауға ұмтылысты көрсетті. Міне осы түйін буддизмнің Индия жерінен басқа елдерге тарағандағы қызықтырған себепкер болды». Буддизмнің ілімі, оның ілімінің маңызы басқа діндер сияқты келесі, мәңгілік өмірде жақсылыққа жету болса, бұл өмірден де, келесі о дүниедегі өмірден де түгелдей құтылу керектігін уағыздайды. Қасиетті жерлердің бірі Будданың тісі туралы айтуға болады .Бір тіс аспандағы құдайдың сыйынатын қасиетті жері есебінде, бірі Гандхарада, үшіншісі – Колинге, төртіншісі жыландар еліне түскен дейді. Ал, ең қасиеттісі біздің дәуірге дейінгі 2 ғасырда алғашқыда Индияда сақталған, кейін паша Хеммаланың беруімен Шри – Ланкаға жіберіліп, сонда Зуба храмы салынған. Қайыр – садақаны буддистердің орталығы болған осы жерге көбірек беріп, буддистер табыну үшін жиылып, әр жылы үлкен мереке өткізеді. Ол мереке бүгінге дейін тойланады. Бұдан да басқа көптеген діни әдет – ғұрыптар, мерекелер өткізіледі. Будда теориясы буддизмнің дінсіздігі, нақтылай айтқанда, жаратушы Құдай - әлемді билеушіге сенбеушілік сияқты дәйектерді түсіндіреді. Бұл дінде барлық дүниені және адамды жаратушы – Құдай жоқ., Будда мұндай құдайлықтан жоғары дегенді айтады. Ол ештеңені жаратқан емес, сондықтан адамдарды қорғау жағынан уәде бермейді. Ол сенушінің көзін ашып, әлемдегі шындықты түсінуге, қайғы – қасіреттен, зорлықтан, теңсіздіктен арылуға жол көрсетеді дейді.

Читайте також:

<== попередня сторінка	\|	наступна сторінка ==>
Ежелгі парсы еліндегі Заратуштра діні	\|	Тараз 2014 2 страница

Не знайшли потрібну інформацію? Скористайтесь пошуком google:

Генерація сторінки за: 0.026 сек.