• Гідрологія і Гідрометрія
• Господарське право
• Економіка будівництва
• Економіка природокористування
• Економічна теорія
• Земельне право
• Історія України
• Кримінально виконавче право
• Медична радіологія
• Методи аналізу
• Міжнародне приватне право
• Міжнародний маркетинг
• Основи екології
• Предмет Політологія
• Соціальне страхування
• Технічні засоби організації дорожнього руху
• Товарознавство продовольчих товарів

Тарау СУРЕТ САЛУ 5 страница

Бұл жұмысты орындау үшін неше түрлі қағаздарды жақсьі-
лап іріктеп, түсіне лайықты бояу мен қаламдарды жеке-жеке
(стол бойынша) беру керек. Әр алуан, әдемі түс үйлесімді шыға-
ды, балалар жұмыстарын аяқтаған кезде, сабақтың соңында
атап өту керек. ' , '

Балаларға бұрынғы үйренгендеріне суйене отырып, жаңа бі-лім және іскерлік беріледі. Олар сопақша формалы заттарңён таиысады, дөңгелек немесе сопақша формалы екендігін айтуды үйренеді. Балалар сүрақ қою жолымен деңгелек пен сопақша айырмашылығын ажырата алатын болады.

Балалар дөңгелек және сопақша формалы заттардьщ суретін салу кезінде қозғалыстын, айырмашылығын игеруге тиіс. Ол үшін тәрбиеші (тақтаға, мольбертке). қатарынан бірнеше рет дөңгелек пен сопақша салады және олардың бейнелену айыр-машылықтарын түсіндіреді. Дөңгелек формаларды салғанда қозғалыс біркелкі дөңгелене жүргізіледі, ал сопақша формалы заттарды салу екі жақты деңгеленген түзу қозғалыстарды та-лап етеді. Бастапқыда сопакшаны неғұрлым жүмыртқадан гөрі ұзынырақ етіп салу керек. Бұл форманы қияр деп атап, поми-дорлар мен қиярлардың суретін салуды ұсыну керек. Сонан кейін ұзарған форма шеңберге өте ұқсас келеді. Мысалы, бояу-мен апельсин немеее лимонның суретін салу. Бұл арқылы бала-лар қызғылт сары түспен танысады. Апельсинді шарға ұқсас, ал лимонды ұзарған формалармен беру керек,

Сопақша* мен дөңгелек формаларды ажырату балаларға жанды тіршілікті сенімді бейиелеуге мүмкіндік ашады. Мыса-лы, бастың формасы, кекірек түлғасы дөңгелек пен сопақшаны еске түсіреді, торғай, үйрек, күлкілі матрешка, ойыншық аю т. б.

II т о қс а н

Дөңгелек және сопақша туралы түсінікті бекітіп, олардый үшбүрыш туралы білімін нақтылай келіп, түзу сызықты контур-дың формасы мен түзу сызықтарды жүргізуге оралу керек. ҮіЯ" бүрыштық бүйір қабырғаларының көлбеу сызықтарды қүра^й'' тынына көңіл бөлу керек. Декабрьдің аяғында жаңа жылдыК елканы безендіру үшін жіптегі түрлі түсті үшбүрышты жалау-

_ардьі салу үсынылады, олар үшымен төмен қарай ілініп ^Ш,патындығын ескерту қажет.

Бояу процесінде тәрбиеші қарындашпен* қолдың ырғақпен

зғалу тәсілін көрсетеді-. Балаларға ез беттерімен таңдауды ^К°ына отырып, екі түсті кезектестіруді үсынуға болады. V⁰ £^_ер _Тәрбиеші аппликация сабағында балаларға клоунға үш-._урЫшты телпекті желімдеу тапсырмасын берсе, онда жалауша-арД^ан айырмашылығы телпекті үшбүрыштың үшын жөғары ау-яару керек.

4 жастағы балаларға .түзу сызықтарды сызу қиынырақ, сон-

ьіктан түзу сызықты формадағы күрделі заттар бейнелеуді та-

ап етпеу керек. Қарындашпен сурет салу үшін шағын парақ қа-

рзз беріп, балаларға бірнеше үйшіктер, кірпіштер, арбалар,

вагондар т. б. бейнелеуді ұсыну керек.

Балалар көлбеу сызықтарды жүргізуде үшбүрышты форма-ларды бейнелей отырып, жаттығады. Олар туралы түсініктерін _серуендеу кезінде балалардын. шанамен сырғанайтын тебешік-тердіа келбеулігіне кеніл аударып немесе қуыршақтарға топ бөлмесінде төбешіктер жасау арқылы бекітуге болады. . .

Балалар шыршаньщ суретін екінші кішкентайлар тобында-ак салады. Олар жаңа жыл мерекесі алдында оны қайтадан қызыға салады, бірақ естиярлар тобындағы балаларға неғүрлым жоғары талап қойылады.

Картинканы немесе жасанды елканы керсете отырып, тәрбие-ші бұтақтарының көлбеулігіне және төмен жағында үзартатын-дығына көңіл аударады. Содан сон. барлығына қатарласып өсіп тұрған бірнеше шыршалардың суретін салуларын сүрайды (ормандағы, тбғайдағы сияқты). Ол үшін бояу берген жақсы.' Бояудьщ жалпақ жолақтары қылқандармен көмкерілген бүтак-тарды береді. Балалар салған суреттегі шыршалардың- біреуі биік, екіншісі аласа болады. Тәрбиеші, бұған көңіл беліп, жас шыршалар — аласа, ал ескілері биік болатындығын түсіндіреді. Сөйтіп, балалар сурет салу үшін бірдей мөлшерлі парақтар ала-Ды, онда дайын жүмыстардан фриздерді желімдеу және олармен белмесін сәндеу. дүрыс болар еді. Балаларға су-Ретке мәнерлілік беретін ақ нүктелермен жауып тұрған қардың ^сУретін салуды-үсынуға болады. Коллективтік жұмыс өзінің мөлшерімен және безендірілген бөлме балаларға ерекше бір Қуаныш әкеледі. Сонымен бірге әрқайсысы басқалардың арасы-^Нан өз жұмыстарын қуана тауып алады. Тәрбиеші барлығының *Ұ¥ысына тұтас бір шығарма ретінде баға береді. Кейбір дүрыс еинеленбеген суреттер жалпы жүмыс келеміне кіргізілмейді. ^гер бұл сурет топқа жааадан келғен баланын. жүмысы болса, ^пшілік суреттің арасына енгізу үвдін онда онымен екінші бір *ұмьіс орындаған жөн.

Мүндай топтың жүмыстарының тек сабақ ретінде ғана емес, Ршші кезекте тәрбиелік мәні бар екендігін ескерген жен.

Январь айында балалардьщ жаңадан өткен мерекелерден

алған әсері көп. Осы алған әсерлерін жеткізу үшін, б_ец іс-әрекеті мол мүмкіндіктер береді. Балалар өздері меңге^еЛе^ шеберліктерімен безендірілген елканы сала алатын болады к ^Н лалар елка қасындағы күлкілі аққаланык немесе орман а бындағы көңілді секіріп жүрген кояндарды қызыға бейнелр¹"^' Сондай-ақ, ұзын шапан киген, әрқайсысының жаңа жылда с"^' лық алғысы келетін Аяз-атаның суретін салу қандай қызықт^И'

Сонымен, II тоқсанда балалар сурет сабағында дөңгел^Ь сопақша, үшбұрышты формалардың ерекшеліктері жөнің_л^К' жаңа білім алады, осы формадағы заттарды бейнелеу іскерліг меңгереді. Бүл балалардың әртүрлі қол қимылдарының дамуьі^Н на және жаңа техникалық дағдыларды меңгеруге кемек етел'"

Қоллективтік күшпен балалар әрі күрделі және әдемі шығап-малар жасайды. Олардың эстетикалық түйсігі мен талғамы да-миды.

III т о қ с а н

Тәрбиейіі екінші тоқсанда балаларды жанды затты бейнелей отырып, дөңгелек формаларды беруге үйретті. Сурет салу көбін-де бояумен салынады. Сонымен балалардың негізгі мақсаты тікбұрышты формалы заттардың айырмашылығын ажыратуға бағытталады. Мысалы, кубиктер мен кірпіштердің бір жағынан қарағандағы жалпақ бейнесін береді. Бұл кезде көлденеңі мен ұзындығынын, айырмашылығы сақталадй. Үш кубикті бірінің үстіне бірін қоя отырып, балалар бір жағын көре алатындай етіп мұнара тұрғызуға болады. 3—4 кірпіштер немесе кубиктер-ден, кесектерден түратын құрылысты балалар салуына болады. Суретті графикалық қарындашпен салып, одан соң натураға сәйкес түрлі түсті қарындаштармен бояуға болады.

Контурды салу кезінде балалардың зейінің қарындашты дұ-рыс ұстауға және түзу сызықтарды жүргізу әдісін игеруге бұру керек. Бояу — өзіндік іс-әрекет тәсілдерін талап ететін жеке процесс, сол секілді бүл тәсілдерге 4 жастағы балалардың наза-рын ерекше аударған дұрыс.

II тоқсанның соңында немесе III тоқсаннын. басында деко-ративті сурет сабағы енеді. Кейде оны ерте-ақ бастауға бола-ды. Балалар бірінші ернектерді қағаз жолдарына түсіреді- Тәр-биеші жолақтардың бір жағдайларда кең, екіншісінде тар болатынын айтады, қылқаламның түгін қисайта жағу аркыль қағазда ашық жағындылардың пайда болатынын көрсетед-Мұнымен тәрбиеші балаларға біркелкі жағындылар жасау Ү¹^ қылқаламды бояуға толық. батырып алу керектігін түсШД Р^

^кеР^ек- _яу

Балалар бірінен соң бірі ырғақпен ауысып отыратын о°

жағындыларынан тесеніштерге өрнектер сала алатын бол д _ Келесі сабақтарда екі немесе одан да көп түсті бояуД_ц^ЬІ _е

руге болады. Тәрбиеші кілемдер мен төсеніштерді әшекеил *

^сін әдемі келтіру үшін алдын ала бояудьщ түстерін
бояуД?^н- бүл балаларға 8-Март күндерінде әжесіне, анасына
ірікт^ейд1' ас_аҒан кезде кітаптың арасына салғышты, орамалды
_сь„ілык _екейлеудің аса маңызы зор.
_өрНекпен _дай сабақтардың маңызы зор екендігін есте сақ-

ПеД^аг _рд_Ың жұмысқа деген ынтасын арттырып, жақындары тап. ^ба^_тары куанышқа бөленетіндей, берген тапсырманы жақ-^меНппьшдауға жүмылдыру керек.

^сЫ т пбиеші декорациялық сурет сабағында біртшдеп балалар-онектін жаңа элементтерін енгізуге үйретеді. Олар қара-^ДЬ'"^Н м болса да, олардьщ әдемілігі оның ырғақтылығы мен түр-"^асүйлесімділігінде.

Тәрбиеші үлгі мен балалардың жұмыстарын қараған кезде өрнектердің ерекшелігіне көңіл бөлгені дүрыс. °^СЬЖолактарды әдемілегеннен кейін міндет күрделене түседі — йалалар квадратты өрнектей бастайды. Олар оның барлық жа-ы түзу, төрт бүрышынын, болатынын біледі. ^Ғ Тәрбиеші әдемі кілемше, орамал жасау үшін квадраттын, төрт бүрышында өрнекті орналастыру тәртібін көрсетеді.

Бірте-бірте өрнек композициясын квадратқа орналастыруды меңгеру кезінде онын, орындалу жүйелілігі күрделене түседі. Тәрбиеші квадраттын, ортасына өрнекті қалай орналастыру ке-ректігін керсетеді (ортасы күні бүрын белгіленеді).

Балалардың эстетикалық талғамын дамыту мақсатында өр-нектердің симметриялық әдемілігіне көңіл аудару керек. Олар-ға неше түрлі үлгілерді көрсету керек. Мысалы, бір жағында өр-нектер квадраттьщ бұрышы мен жақтарына, басқа жағында —■ ортасында үлкен ернектер, шет-шеттерінде майда өрнектер ор-наласқан.

Әшекейлеу үшін тек қана өрнектер емес, дөңтелектер мен квадраттардың өз түсінің үлкен маңызы бар. Сондықтан тәрбие-ші декорациялық сурет үшін квадраттарда түрлі түсті қағаздар-Ды таңдай білуі керек. Ақ қағазда барлық түстер анық көрінеді, сонымен қатар, түсті фон арқылы жасауға болатындай түс үй-лесщі шықпайды. Балалардың мүмкіншілігі бар ернек элемент-^тері жүтаң, олардық комбинациялары біркелкі келеді. _с ^Алғашқы айларда алған балалардын, іскерлігі мүсіндеу мен _б^^ет.^салУДа мазмүн байланысының міндетін ашуға мүмкіндік лык^¹' ^{ұнді;ай мін}Д^ет бейнелеуді орындау жағдайларында то-гі м ^{1СКе а}?^а^^ЬІ- Заттың белшектік формаларын анңқтау іскер^лі-' Мусін^{11 негізгі} Ф⁰Р^малар білімі, оларды суретте орындау, бүрын аллм ^{Делмеген немесе} суретін салмаған заттарды бейнелеудің өз ■^ьіна әдістерін табуға мүмкіндік береді.

^еМіол^{РбИеШІ с}УР^{еттейтін} заттың мазмүнын өздерін қоршаған НЫң л ^алУ^{ға ти}іс, бұл балалардың бейнелеу творчествосы-Лар ^^{аму көзі} болып табылады. Жыл мезгілі, қоғамдық оқиға-Тарң - Р^екелеР> еңбек адамдары, үй құрылысы, транспорт 4 жас-оалалардың суреттерінде толығынан беріле бермейді.

^г . 129

Үлкендердің оқыған әңгіме, ертектері, өлеңдер мен жүмя
тардан алған әсерлері де суреттердің мазмұнды болуына _Кө ^қ-
етеді. Балалардьщ бейнеленген эпизодтары күрделі болмяй^Мен
себебі, оларда 2 кейіпкер немесе бірді-екілі заттар ғана бей ''
ленеді. ^е"

Жекелеген заттар мен персонаждарды бейнелеу арқылы ба
мазмұнды сюжетті береді, сондыктан бірнеше гүлді жиектеп¹³-
құрайтын гүлдердің суретін, екі-үш үйшік, қаладағы көщелеп'
поселка және ауыл т. б. ^¹

Естиярлар тобы тәрбиешілерінің есінде болатын жағдай, бү кезде балалар заттарды көлемі жағынан толығынан дүрысбере алмайды, жанды заттар қозғалысын беру шеберлігін әлі меңгер. меген. Сонда да кебінде олар суреттің мазмүны арқылы сөзбен жеткізетініне қарамай-ак, оларға қызық динамикалық мазмұнды бейнелеуғе мүмкіндік беру керек. Сонымен қатар көріністегі қозғалыстарды, кейіпкерлерді берудёгі олардың дербес ізденіс-терін мадақтап қою қажет.

Сонымен балалар IIIтоқсанда біраз жаңадан бейнелеу ше-берліктерін алады, сондай-ақ бұрынғы алған білімдерін бекіте-ді және қолданады. Олар мүнымен бірге қалам мен қылқаламды қолданудын, техникасын игеруде неге көңіл аудару керек екенді-гін жетілдіре түседі.

Бұл уақытта балалар суретте көктемді дүрыс бейнелей ала-тындай, ездері байқаған сан алуан құбылыстарды бейнелей ала-тындай іскерліктерді меңгеруі керек (қүстардың үшып келуі, кектемгі гүлдер, ашық, әрі шуақты күн, бүлақтар, тамшы-лар т. б).

Бүрынғы қабылдаған сурет салудағы тәсілдерін түсіре оты-рып, сан алуан мазмүн берудегі әдістерді өз алдарына ізденуге мүмкіндік берген жөн. Балаларға олардың ез айналасында кез-дестіргендерден, өздеріне айтқандар мен оқығандардан тағы нені салуға болатынын айтып, бағдар беру керек.

IV т о қ с а н

Жазда III тоқсандағы сияқты бейнелеу іс-әрекеті сабағы жүйелі жүргізілмейді. Жаңа программалық материал берілмеи-ді. Алайда бұрын игерілгеннің бәрін балалардың еркін қолда-нылуы, техникалық дағдылардын жетілдіріліп отыруы өте ма-ңызды. Балалардың алған бейнелеу шеберліктері оларға жаздз тұңғыш рет танысқан заттарды бейнелеу әдістерін ез бетіме^ табуға көмектесуге тиіс. Бөлменің ішін безендірген, ата-аналар^ ға сыйлық жасаған кезде декорациялық суреттер пайдалань луы мүмкін.

Суреттердің тақырыбы балалардың жаз айында орманда & руендегенде алған әсерлерін қамтиды. Әр түрлі ағаштарды, * містер, саңырауқүлақтар, орманды мекендеушілерді (кірпі, коя > құмырсқалар, қонжықтар) бейнелеу суреттердің мазмүнын а» ғүрлым байытады.

§ 3. Үйретудің методтары мен тәсілдері

<" ггардыБейнелеуді меңгеру үшін, заттың бөлшектері

веіяелвуге_мен негізгі формасын беру іскерлігін көрсету

ұйретУмаңызды. Сондықтан сурет салуды үйренуде

ооын информациялы-рецепциялық әдістің түрлі тәсілдері-

^баСТ^ кьілау, зерттеу, бейнелеу әдісін керсету, түсіндіру т. б.

^не: • _ді Барлык мүсін жасау жағдайында затты қадағалаудан

берілед^^ бейнелеу әдісін игеру, бірінші кезекте, оның форма-

^ба,н^ТбеРУге бару керек.

Габакка дайындала отырып, тәрбиеші балаларға затты қай ._ағынан көрсету, неге көңіл аудару, не туралы сүрау керектігі ^Жяйлы тиянақты ойланады. Бүл тйпта балалар тек қана затқа ^ж _ап қоймайды, керісінше оның сан қилы қасиеттерін зёрттей-^К{ Бірінші ретте тәрбиеші тек балаларды жеке сүрақтарға жа-уап беруге тарта отырып, затты езі зерттейді, содан соң барып олардың өз алдарына жұмыс істеуіне мүмкіндік береді.

Бұрынғыша сурет салуды үйретуде зерттеуге қол қимылдарын енгізудің маңызды мәні бар. Тәрбиеші сурет салардан бүрын заттын контурын саусақпен жиектеп шығу тәсілін көрсетеді. Алыстан затқа қарай отырып, балалар орындауға кіріседі. Мүн-дай қозғалысты олар қимыл түйсігін қатыстыра отырып қолмен игеруі үшін бірнеше рет жүргізу керек. Бұл тәсілді балалардьщ өздері оған үмтылғанша қайталай беру керек.

Сонымен тәрбиеші бір мезгілде көзбен қабылдау, қол кимы-лы, сезбен түсіндіру — ең бастысы әрекетті атау тәсілдерін пай-даланады. Мысалы, балалар арбаның суретін салмас бұрын оның формасын зёрттеп алады. Тәрбиеші саусағымен заттың конту-рьш, әуелі арбаның жоғарғы және төменгі шанақтарын жүргізе-Ді- (Солдан оңға қарай көлденен сызықтар). Содан соң бүйір сызықтарын (жоғарыдан төмен тік сызықтарды) белгілеп алады. Ьалалар осы қимылдарды қайталай отырып, көлденең және тік сызықтардың бұрышта қалай қиылысқандығын бақьілай оты-рып, бүрыштағы заттың контурын жедел сыза бастайды.

патураны қолданбай екінші рет бейнелегенде тәрбиеші тек те^Нж^{3аТТЫ> ОІ}*^ЫҢ Ф°Р^{масьш ған}а емес, сойымен бірге осы тек-с форманы жасау әдістерін, бүл кезде қолданылатын қимыл-^ды еске салады.

_Гон ^онымен. балалар ойыншық поезды құрайтын түрлі түсті ва-Ректіг ^ЬІ«-^{Суретін салды}- Тәрбиешінің оны арба сияқты салу ке-*оғап^{Ш> рақ ез}гешелігі сол — арбаға қарағанда вагондарда рінең ^Ы ?Р^нала.^сКзн терезелері бар және вагондар көп, олар бі-

кеиш бірі жүретінін ескертуі жеткілікті.

^тУдің ^&к ^Зат™ ^зеРттеу жақсы жүргізілсе, бейнелеу әдісін көрсе-

^ды бепу ^еТ1-^{Жоқ> бүл жағ}Д^айД^а балаларға өз алдарына образ-

°^ЛаРға Д^{е 0Ила}Р^{ы мен} кабылдау белсенділігін басып тастайды,

Вейнр ³ • »^{Несін өз бетімен} ізденуіне кедергі жасайды.

елеуді үйрену методтары сан түрлі нақты шешімдердің

есебінен құралуы керек. Естиярлар тобындағы балаларды тудағы басты мақсат—алған білімдері мен шеберліктерің па°"^ҚЬі~ лана отырып, аппликация мен мүсіндеуде, заттың суретін сал"^Да' да өз беттерімен әдістерін игеру қабілеттерін дамыту. Бала^ҒЭН" айналадағы өмірде бақылай алмаған, бірақ әңгімелерд_{ен ж}^ЛаР кітаптан таныс заттар мен құбылыстардың қасиеттері тур_а^ӘНе ұғымдарын нақтылау үшін картинкаларды қарауға да боладь^Ы

Ертегідегі құстар суретін салардан бұрын балалар әдем¹' дымковтық ойыншықтарды бейнелейтін картинкаларды көпел'' Тәрбиеші олардың зейінін деңгелек, нүкте, сақинйлардан істел ген неше түрлі ернектерге аударады. Декорациялық өрнектері мен безендірілгеннен кейін қүс шын мәнінде ғажайып, әдемі болады.

Кейбір жағдайда бейнелеу әдісін көрнекі түсіндіру мақсатын-да дидактикалық үлгілер беріледі, бүл бейнелеу балаларды кей-бір мәселелерден көңілін аударып әкетеді. Кеп жағдайда үлгі бояусыз бейтарап түспен орындалуы мүмкін. Түстерді балалар өздігінен пайдаланатын болады. Үлгі сауатты әрі шынайы бо-. луы тиіс. Балалар оны көшіріп алмауы керек. Үлгіде түсініктеме келтіріледі, балалар оның бөлшектерін айтады және орналасуы мен көлеміне қатысты жағын анықтайды. Сурет салу барысында өз әсерлерінің негізінде бейнелеп отырған затқа кейбір бөлшек-терді қосуына болады.

Тәрбиеші жағындылар, нүктелер, сызықтар,

Декорациялың сақиналар сияқты өрнектер элементтерін мең-

. үйрету^{УДЫ ге}РУ сонымен бірге белгілі бір дәрежеде тех-

никалық дағдылар екенін есте сақтауы керек.

Әдетте өрнекте әрбір элементтер бірнеше рет қайталанады, сон-

дықтан оны орындауға жаттығу мүмкіндіктері бар. Өрнекте жа-

ғындылар, нүктелер, сызықтар бірыңғай қайталанады. Тәрбие-

ші көрсету кезінде қимылдың ырғақтылығын және оньвд сипа-

тын қысқа сөздермен, мысалы, «тағы, тағы», «солай, солай» деп

атап отырады.

Кей кезде, ернек үлгіден жасалған жағдайда ең маныздысы балалардың оны қабылдауы боладй. Тәрбиеші бәрінен бұрын балаларға өрнекті толық көрулеріне мүмкіндік береді. Содан соң өрнектің элементтерін шығарады, атап айтады, олардык қайталануына кеңіл аударады. Тәрбиеші қүрғақ қылқаламмен үлгінің үстінен қимыл арқылы жағындылар мен нүктелерді олардың бейнелеуіне сәйкес қайталайды. Бүдан кейін орындалу жүйесін анықтайды.

Өрнек жасау әдістерін осылай түсіндіргеннен кейін, үлп ал-ғашқьі ретте ғана жаңа техникалық тәсілдерді меңгеруге ^>КӘР демдеседі, мысалы, қылқаламды жалпайта қысып үстап, *^ағьІ дыларды жүргізу. Егер ернекті орналастыру менгерілетін ^бол„_сд балаларға оның элементтері таныс, керсетуге бермей-ак ^к° да болады. Кейбір жағдайда ернектің кейбір бөлшектерін са^ тындай етіп мольбертке бірнеше баланы шақыру керек.

;_н кейбір қүрылысы алғаш рет берілсе, онда балалар

Читайте також:

1. I. ОБРАЗОВАНИЕ СОЕДИНЕННЫХ ШТАТОВ 14 страница
2. А. В. Дудник 1 страница
3. А. В. Дудник 10 страница
4. А. В. Дудник 11 страница
5. А. В. Дудник 12 страница
6. А. В. Дудник 2 страница
7. А. В. Дудник 3 страница
8. А. В. Дудник 4 страница
9. А. В. Дудник 5 страница
10. А. В. Дудник 6 страница
11. А. В. Дудник 7 страница
12. А. В. Дудник 8 страница

Переглядів: 635