• Гідрологія і Гідрометрія
• Господарське право
• Економіка будівництва
• Економіка природокористування
• Економічна теорія
• Земельне право
• Історія України
• Кримінально виконавче право
• Медична радіологія
• Методи аналізу
• Міжнародне приватне право
• Міжнародний маркетинг
• Основи екології
• Предмет Політологія
• Соціальне страхування
• Технічні засоби організації дорожнього руху
• Товарознавство продовольчих товарів

Тарау СУРЕТ САЛУ 7 страница

Ересектер тобында балалар адамның суретін салады. Суп тің мазмұнын ертегіден немесе өлеңнен алуға болады, мәселе^Т" «Біздің құрбыларымыз орманға қалай жидек теруге кетті?» д^Н' қайсысы бірнеше қыздардың суретін салады да, олардьщ сапа фанын қалауынша және талғамы бойынша бояйды. Егер суре_т" ті бояумен салса, онда үлкен етіп бір ғана бейне орындауду ұсынуға болады. Бүлай болғанда алдымен контурын бояумең сальш алады да, онан соң суреттің бөліктерін бояйды. Әрқайсы-сы қыздын жанына шөп, гүл салуына болады. Жекелеген сурет-терден жолақ түрінде жалпы картина қүралады. Программаны осылай игеру балалар үшін әр түрлі және қызык, мазмұнда ете-ді-; Мұнымен іскерлікті игеру, жаңа білім алу және өткенді бекі-ту эстетикалық дамумен беріледі.

II т о қ с а н

I тоқсандағы сияқты тәрбиеші бәрінен бұрын балаларға зат-тьщ формасын, сондай-ақ өзіне тән беліктерін беруге назарьш аударады. Тірі заттарды бейнелегенде мұны ескеру маңызды.

Балалар мүсіндеуде игерген жануарларды бейнелеу суретке арнайы дайындықсыз қосылады. Балалар* ана-қоян мен кішкене көжектер, ана-тышқан мен кішкеңе тышқандар қатысатын та-рихты жақсы көреді. Олардыц қиялы жануарларды адам өмірі-нің жағдайына қояды, олардың арасына адамдардын, қарым-қатынасын қалыптастырады. Мазмүнды бейнелеу әр түрлі қа-лыпты беруді талап етеді: жануарлар біресе артқы аяқтарымен түрады, біресе иіріле бүктеліп жатады, біресе қашып бара жа-тады.

Осы жағдайларды қалай беруді балаларға айту және бейне-леудің әдістерін іздеудегі әрқайсысының ынтасын және батыл-дығын мадақтап отыру қажет.

Қыстын, күні сурет салуда қар басқан орманның, бақтын жә-не парктің пейзажы, балалардың қызықты ойындары үлкен орын алады. Балалар бұл кезде балалар фигурасын пропорциональды түрде бейнелеуді жеткілікті игеріп қалады. Қысқы киім өзінін дөңгелек формасымен аяқ және қолды бейнелеуді жеңілдетедь

Қысқы кезеңде суретті негізінен бояумен салады. Декорация-лық сурет салумен катар заттар мен қүбылыстарды бейнелеуд де қылқаламды игеру техникасы жетілдіріледі. Қылқаламм сурет салу екпіні жылдамданады, балалароны пайдалануда ое гілі икемділік табады. Қылқаламның ұшымен жінішке сызыкт р-сондай-ақ жалпақ сызықтарды түгімен жалпайта жағу Д^ағдЬ_а3. бүл уақытта берік игерілуі тиіс. Бейнелеу іскерлігін және

йейнелеуде балаларға мүмкіндігінше дербестік жасала-м¥^нДІ? _к бүл талапты төмендетудің белгісі емес. \ Д^ы'т биеші балалардың белгілі өлеңдер мен әңгімелерді иллю-ялау қабілетін' дамытады. Мәселен, балалар «Орманда стр^аЦ1і _{өСІП К}еледі» өлеңіне сурет салуына болады. Кішкене щЫР^ша бірден байқайтындай және танитындай етіп орналас-ціЫР^ш үсынады. Оның маңына жуан ағаштар мен шырша ^тЬфУласады. Шыршаны бейнелеу бояумен орындалады: бү-°^рН аоын доға тәрізді оңынан, солынан, төмен қарата үзартыл-^таКТ_ойп салады. Шыршаның және басқа ағаштардың бүтағына одыи суретін салады («аяз қармен^оранады»), және де қар үл-^апанып түсіп л<атыр («боран оған ән салады»). ^П Тәрбиеші адамгершілік және эстетикалық тәрбиеде маңызы оо екенін ескере отырып: коллективтік жұмыстарды кеңінен ен-гізуі мүмкін. Бүл жүмыстар үйді әсемдеуге арналады, ал кейде ойында, әсіресе драмаландырылған ойындарда пайдаланылады.

III тоқс а н

Тәрбиеші балаларды заттарды бейнелеумен қатар формасы және кұрылысы жағынан күрделілеу жануарларды бейнелеуге үйретеді. Бәрінен бүрын ол барлық жануарларды сипаттайтын

жалпы: басының формасының сопақтығына, созыла көлден
наласқан кеудесіне, терт табанына назарын аударады. А_л ^еі* °Р-
соң балалар суретте керсетуге тиісті әрбір жануардың _Өзі ^С°^Нан
ерекшеліктерін көрсетеді. Мәселен, егер тәрбиеші қонжыкт^{Не ?Әі!}
ретін салуды берсе, балалар оны басын, табанын, кеудесін а^ °^
тап қарап алады және оны алдын ала мүсіндейді. Мүсінд^НЬіқ'
нен кейін екі сараң қонжық жөніндегі немесе басқа бір еп ^Геі!"
нің мазмүнын пайдалана отырып, конжЫқтың бейнесін сал^^Г'"
беруге болады. Иллюстрация-суреттерде әр түрлі кейіптегі
ірімшікті жүлып алайын деп жүгіріп бара жатқан, алақащГ
созып жатқан т. б. аюдың балаларын беру керек.- '"

Көптеген орыс ертегілерінде әрекет етуші кейіпкер тулк' болып табылады. Оның ерекше белгілері: жіңішке үзын денесі мамықтай үлпілдеген үзын құйрығы, жіңішке істік түмсығы, іс-' тік қүлақтары, қысқа табандары болады. Балалар түлкінің бей-несімен ойыншық немесе сурет бойынша танысқаннан соң, ха-йуанаттың өзіне тән ерекшеліктерін беруге тырысуы керек. Тәр. биеші балаларға түлкінің құйрығының жерге сүйретіле жата-тындығы туралы, оның жүрісі — жасырына жерге бауырын тө-сейтіндігі жөнінде ескертеді. Бүл бүкіл ерекшеліктер кейін әр түрлі заттар және баска жануарларды бейнелегенде осы тәрізді талдауды ездері жасай алуы үшін толығымен талданады.

Түлкінің суретін салғандаоның түсі ескеріледі. Балалар қы-зыл сары деген сезбен қатар, қызьгл, сары, қоңыр түсті беретін жирен деген сөзді игереді.

Хайуанаттардың суретін салу балаларды үлкен рахатқа бө-лейді. Бірден бірнеше үйректің балапанын немесе қояннын. кө-жегін бейнелеу олардың қатысуымен, формасы тым күрделі емес заттардың бейнесін қоса отырып, қандай да көрініс ойлаптабу-ға мүмкіндік береді.

Адамның фигурасын бейнелеу жетіле түседі. Балалар фигу-раның конструкциясын, пропорциясын игереді. Балаларға бірден екі мәселені шешу — қозғалысты бере білу және фигуранын бө-ліктерінің арасындағы қатынасты сактау — қиынға түседі. Сон-дықтан фигураны қарағаннан кейін, қағазға жақсы сыюы үщін, қалай орналастыру керектігін әңгімелеу керек. Сонан сон алдьг-мен денесі мен басын, онан соң қолы мен аяғын салу керек. Ба-лалардың назарын.қол мен аяқтың үзындығынй аудару кажет. Балалар суретте көптеген қателіктер жібереді, бірак дәл беине-леу үшін, шамалық қатынастардың мәнін анықтайтын болған-дыктан, балалардың алдына мұндай мәселені қоюдың өзі па далы.

Балалар дене тәрбиесімен айналысуды, биді ^кУ^анаі^к^д_а. бейнелейді. Бүл мазмүн 1 Май мерекесіне дайындыкпен баи нысты болуы мүмкін: мүнда тәрбиеші безендірілген қала кө ^ лерінен, салют оттарынан, Қызыл алаңдағы парадтан, бала _ шадағы ертеңгіліктен алған әсерлерін суреттерде беруд¹ V нады.

гог ашык түрлерді, жалауларымен бірінен соң бірі бірін-П^е^^а _арад_Ына көңілді бара жаткан қызылды-жасылды киін-Ш" ^маИ_ячарды бейнелеуді ұсына отырып, суреттердің мазмұнын _гей о^аЛа" _Көмектеседі. Тәрбиеші балаларға эмоциялық әсер ту-^айытуғ ^ _мер_{еке ж}айлы әндерді, өлеңдерді естеріне салады. ғьізУ Ү «Қьізыл Телпек» ертегісінің мазмұнын беру қызық-ақ. СУР^еТТ^|_рнеще эпизодтарды алуға болады, шешесінін, қызы ^^даНлы әжесіне сәлемдеме беріп, оны шығарып салғаны, қыздың аР^кЫ _{н келе} жатып гүл тергені, оның әжесінің үйінің есігін оР^ма _ы Балаларға Қызыл Телпектің қасқырмен кездесуі мей-^К-^аІ<ше драмалық эпизод болып көрінеді. Балалардъі осы көрі-^Л'^Нтін мазмұнын ашудың әсерлі қүралдарын табуға ынталанды-^Н манызды. Әрі қорқынышты, әрі үлкен қасқырдан қыз қорқып Р/ I _деп есептеуге болады. Оны ит сияқты деу жеткіліксіз — ^К_л иттен несімен ерекшеленетінін керсету керек. Балалар касқырды үзын еткір тісті, қызыл тілді, тісі мен тілі көрі-ніп тұру үшін аузын ашып тұрған, арқасының түгі тікі-рейія тұрған етіп бейнелейді. " Басқа ертегілерді, әңгімелерді, өлендерді, әндерді иллюст.рациялағанда да балаларды ең анық көрсететін құралдарды іздеуге қүмарландыру керек. Тәрбиеші көктемге қарай балаларды дөңгелекте симметриялы түрде салу-ды талап ететін ернектерді салуға әкеледі. Балалар есімдік мо-тивтерін — гүлдердің, жидектердің, жапырақтың және бұтақтар-дын жапырақтарын (венчиков) бейнелеуге қажетті ырғақты түр-де кайталанатын өрнектің элементі — нүкте, доға, жолақ салу дағдысын игереді.

Ен толық безендірілетін, әдетте, форманың ортасы, жан-жағы-на және бүрыштарына немесе розеттің жиегімен шеңберге жеңіл өрнектер салынады. Өрнектің сипаты суреттің қайда пайдала-нылатынына байланысты өзгеріп отыруы мүмкін: бұл салфетка, куыршақ. столының дастарханы, қобдишаның жоғарғы беті, столдың арқалығы т. б. Балалар орамал үшін ернектер ойлас-тыруы мүмкін, ал ересектер оны балалар 1 майда киіп шығатын остюмге салады. Әсемдік суреттер 8 марттағы (суреттер) сый-^іҚтар үшін д_е пайдаланылады. Тәрбиеші балаларға өз беті-тін>}^ӨЗШ'^{Ң Т}Ү^ПК^ °йымен жолаққа, («кітаптың бетін белгілей-усьг ^{қағаздан} ойылған қүмыраға, вазаға ернек салуды әже/^ННа ^°^ла%^ы- ^Ұ^л жүмыстарды мереке кезінде шешесіне, көпкр^Не .^сыйлаУ ^өге жарасымды. Әсемдік сурет салу түр сезімін, сабақ . ^талрамды тәрбиелеуде маңызы зор. Сондықтан әр ң_{а Т}ү₀ ^е?^шДе әр түрді және реңді алдын ала ойланып беру, жа-^МаҢьізл-^^ИЛеС^^МД'^Л'"^н *^здеУ^ге балаларды бағыттап отыру өте

'^У тоқсан

а_Ла «-^ЛалаР жаз басталысымен айшықты естен кетпес әсерлер ^кҮнңін^{СтайдЫ: гүлде}Р' айналамыздағының бәрін жылытатын эспаң ^{ЖЬІЛЬІ ш}Уағы, қүстардың көңілді әні, ашық та көгілдір

Жазда жемістердің, гүлдердің күрт-қүмырсқалардьщ
рауқұлақтардын. т. б. суретін тікелей өзіне қарап отырып ''
дың маңызы зор. Тәрбиеші саңырауқұлақтың формасы мен^Сб^Лу'
уын, қызыл қарақаттың жемісі, жапырақтарының формасы '
орналасуын, шырша бүрінін. формасы мен шырша бүтарь ^⁶"
қүрылысын — олардың өздеріне ғана тән белгілерін үсын^^Ьі(і
Әрине алты жастағы балалар үшін аса күрделі емес, өзің_е ^ДЬ1'
ерекшеліктері жеткілікті айқын және жеңіл білінетін заттар т^ТӘН
дап алынады. . ^аіі"

Егер бүкіл жыл бойы алдын ала ойластырып, салынатьщ
рет жеткілікті орын алып келсе, жаз уақытында олар мүмкінд-'
гінше көп болуы тиіс.. ^ь

Балалардын, суреттің мазмүнын таңдауы, материалды орын дау әдісін ойлау қабілеттілігі дамиды. Балалар жазға қарай әп түрлі іске және дағдыға үйренеді. Бүл оларға қоршаған өмірден алатын әсерді өз беттерінше бейнелеуге көмектеседі. Оларға жаңа дағды мен іскерлік үйретілмейді, бірақ балалар іскерлік пен дағдыны үмытып қалған жағдайда оларға қайтадан түсін-діріп, іс-әрекет әдістерін керсетіп, естеріне түсіру қажет.

Балалардын, іс-әрекетін үйымдастыруда, суретін салуға олар-ға әр түрлі және қызықты мазмұнды үсынуда, әсемдік және маз-мұнды сипатты коллективтік жүмыстарды орындауда, балалар-дые жүмыстарын ойындарда және мерекелік қойылымдарда пай-далануда тәрбиешінін, рол.і зор. Егер жылдын, басында бала су-реттің жалпы композициясының мәнін түсінбей орындаған болса — бүл жөнінде бояуларды, қағаздарды таңдап, мазмұнын және бейнелеу әдістерін ұсынып, тәрбиеші қамқорлық жасаса, жылдын, аяғында балалар жалпы жұмыстын, бөліктерін жасау-дың жағдайын меңгереді.

§ 3. Үйрету методтары мен тәсілдері

Затгарды" Орта топтағылармен салыстырғанда, ересек-

бейнепеуге _тер _тобында затты қабылдаған кезде талдай

білуге үйрету үлкен орын алады, заттың езінш

қасиетін талдау сипаты өзгереді: енді кейбір

ескерерліктей детальдарына, осы тектес заттардьщ өзіне тән

формасы мен құрылысына едәуір назар аударылады. Көптеген

жағдайда қарауға заттың езін емес, ойыншық, скульптура (фар;

фор немесе фаянстан жасалған бейнелер) түріндей бейнелері

беріледі.

Зат балшықтан иленгендігіне немесе сурет түрінде бейнелен-гендігіне байланысты әр түрлі болып керінеді.

Суретте балалар затты бір қырынан ғана көреді және оны солай кабылдайды.

Бүлай қабылдауды тәрбиеші балалар неден кейін нені ^еСі^н^ сақтауы керектігін ойлана отырып ұйымдастырады. НеғұрлЫ» заттың формасы, онын, құрылысы анықталған, онын бөліктер аталған болса, соғүрлым бұл касиеттерді суретте беру онзи-

р _Көрген нәрселерін есінде жақсы сақтаса, бейнелеу-£геР ^. • олар ездері табады: тәрбиешіге заттын, үлкен бөлікте-дід ^әДІСІІ?згі формалары, беліктерінің салыстырмалы шамалары, ріяій н^е" _тураЛы ескерту және сүрау жеткілікті. Кімде-кім бей-бояУ ^т'^'_сін бірінші тапса, оны педагог басқаларға көрсету үшін *^еЛ% отке (сурет кенебін керген раманы қоятын орын) шақы-_мОльбер £_ар_ЛЫҚ балалар ешбір қиындықсыз осы әдістерді тап-Р^аіДЫ да оларға тапқан баланы көрсетпей-ақ ез еріктеріне жібе-са, ^оН^_&к Мысалы, балалардьвд біреуі шұбар түлкіні бейнелеу ^ ■ де онын, түмсығын дөңгелек етіп салса, тәрбиеші балалар-^^СТ1біреуінен қу түлкінің түмсығы деңгелек емес үзыншалау Хітындығын түсіндіруді өтінеді.

Сонымен, жіберілген қателік сабақ басында жөнделеді. Ал ы _сабак соңында көрсетсе, бала оны жөндей алмайды, қайт^а жіберген қателігіне қынжылады. Барлық жағдайда тәрбиеші жүмысты сабақ үстінде жөндеуді үсынады.

Егер балалар берілген тақырып бойынша суретті өз ниеттері-

салуға тырысса, мүмкіншілігінше көрнекі материалдарды

колдануды үсыну керек. Мысалы, бала өзінің салған суретінде

зоопарктен кейінгі әсерін көрсетуге тырысты дейік. Ол пілді бей-

нелеп, онын жанына жирафты салмақшы, бірақ оньщ басының

формасы еш ойына түспеді, осы кезде тәрбиеші баланын, қинал-

ранын сезіп, кітаптағы осы ойдан бейнеленген суретті көруді ұсы-

нады. Көп жағдайда тәрбиеші балаларды серуеннен кейінгі ой-

да қалған заттар мен күбылыстардан нені салуға болатынын

сұрайды. Кей жағдайда серуеннен кейін керген заттардын, кей-

біреулерінің біреуінің суретін іліп қою керек. Бүл жағдайда ба-

лалар өздерінін, көрген-білгендерін бекітеді. Сабақ кезінде тәр-

биеші қажетіне қарай суретті, ойыншықты пайдаланады, берілуге

тиісті заттың қасиеттері туралы балаларға сүрақ береді, бейне-

леудің ретін анықтайды. Мәселен, тәрбиеші қыдырған кезде ба-

лалардық назарын қалаңың көшесінде жүріп жатқан формасы,

өлшемі, түсі әр түрлі машиналарға аударады. Балалар бірден

бүл машиналардьщ езіне тән ерекшеліктерін есіне сақтап қала

алмайды. Сондықтан тәрбиеші балалар олардық ерекшеліктерін

(қораптың формасы, кабинасы, түсі т. б.) жақсы қарап алуы

Үшін әр түрлі маркадағы ойыншық машиналарды тандап ала-

Дьі. Онда балалар бейнелеу процесінде бүл машиналардың фор-

ВДасьщ әлдеқайда сенімді, әрі өз беттерінше бере алады. Сонан

°Ң екінші рет салғанда олар өзінің суреттерін жаңа детальдар-

^ен толықтырады. Осылай заттың өзі оларға формасының но-

иьщ жақсы көруге, машиналар жалпы несімен: жүк машина-

ң_е^І_т*?^І^^л машинадан, жеңіл машина автобустан т. б. ерекшеле-

^тшін байқауға көмектеседі.

іәрбиешінін. көрнекі құралдарды қолданудағы негізгі мінде-• "7 балаларды заттар мен оларды бейнелеудің әдістері туралы лщдерід _Т0ЛЫқ_ТЫр_а отырып, оларды дүрыс пайдалана білуге үирету.

Тәрбиеші балаларды өрнектер салуға үй_Ре сүр^^¹"* ^{кенде ола}РД^ы« назарын квадрадта, дөңгелеІ' салуға үйрету ^те> розетте орналасу әдістерін игеруге, күндГ лікті тұрмыста пайдаланатын әр түрлі заттап' ды (ыдыс-аяқ, киім, заттар т. б.) бейнелейтін кескіндерде өрң_е^ тің элементтерін симметриялы орналастыруға аудару керек" Жай геометриялық фигураларды трлтырғаннан гөрі түрлі туст¹ қағаздан ойылған затты өрнекпен безендіру балаларды әлдеқаң. да канағаттандырады. Бала өзінің алдынан, көйлектің, тақия-ның, қолғаптың, алжапқыштын кескінін көргенде тек қана өрнек салмайды, оны қалай орналастыруды да ойлайды. Көйлек әдемі болуы үшін, өрнекті жеңіне және етегіне салуға болады (кейде оны кестемен безендіреді).

Гүлдерді кейлектің өн бойына орналастыруға болады — бүл

да өте әдемі. Тәрбиепгі балаларды өрнектегі әр түрлі — бірде

айқын, қарама-қарсы; бірде пастельмен салған жүмсақ түс үй-

лесімдерін байқауға үйретеді. Ол балаларға бірте-бірте олар-

дың сүлулығы мен қайталанбас өзіндік ерекшелігін суретте бе

руге үйрету үшін өз беттерімен әр түрлі үйлесімдегі өрнектер

ойлап табуды ұсынады. Балалар қолы бос кезінде қар.ауы үшін

топта әр түрлі қүрақ болғаны жөн. Тәрбиеші сәндік-қолданбалы

өнер альбомдарын да балалардың эстетикалық қабылдауын да-

мытуға көмектесетін көркем материал ретінде пайдаланады. Қү-

рылымы жағыңан қарапайым ернектерді қарағанда олардың

орналасуын (бүрышында, ортасында, жандарында т. б.) бала-

лардың өздері-ақ түсіндіреді. Тәрбиеші өрнектерді көріп тал-

дағанда ересектер тобының балаларына әжептеуір дербестік бе-

руі қажет. Мүндай іскерліктің болуы топта, балалар бақшасын-

да өрнекпен безендірілген заттардың уақытша көрмесін ұйым-

дастыруға жағдай жасайды. Өрнекті жасауда оның (ернекте-

рін) элементтерін салу маңызды, балалар өрнекті саларда қан-

дай әдіс қолдануды өздері көрсеткендері дүрыс.

Өмірдегі кездесетін оқиғаларды немесе әдеби

Сабақтас ' шығарманың сюжетін жеткізе отырып, бала-

мазмұнды _лар бір-бірімен бір әрекет арқылы байланыс-

білуге т*рету ^ты заттарды беинелеиді. Осы заттарды жеке

<бейнелей алатын тәсілдерге үйрету бүл сабак-

тарда орынсыз болар еді — балалар аталған заттармен өздері

танысуға тиісті немесе өздері ажырата алатын болу керек. Бүл

арада оларға көрнекі қүрал пайдалануға беріледі, ал оны пай-

далануға олар біршама дайын болуы керек. Оқу барысы бейне-

леудің үлкендігі, бір-біріне қатысты орналасуы, қимылдарын

көрсету, арақатынасын белгілеу бағытында өтеді. Ең алдымен

балалармен әңгіме өткізу пайдаланылады, мүның мақсаты қия-

лында ойланғанның суретте жарық көрінісін ояту. Басты назар

'қатынасушы адамдарға, одан кейін жағдайға, коршаған ортаға

аударылады.

КерІсінше жолмен жүру — алдымен іс-әрекет орнын, оныси*

йтын барлык заттарды көз алдьща келтіру, содан соң не-па^тТ^а_кейіпкерлерді сипаттауға кешу дүрыс болмаған болар еді. ^гізг1- _гі окиғаны бейнелеуге басты назарды аудара отырып, ба-Н^еГі3 _женіл-желпі ғана, белгілі дәрежеде шартты түрде, әре-^лаЛтін орны мен уақытын көрсетеді.

^кеМәселен, балаларға орыстьщ халық ертегісі «Бауырсақ» ксы таныс. Онда бауырсақтьщ әр түрлі хайуанаттармен кез-^сүі өте әсерлі беріледі. Егер тәрбиеші олардьщ назарын эпи-^дептағы ен. ман,ыздысы,бауырсақтьщ қоянмен (қасқырмен, аю-н акырында түлкімен) кездесуіне аудармаса, балалар ағаш-^м„рдьі, орманды бейнелейді де, сонан кейін барып бір жерінде ^Т_Леусі'з етіп негізгі кейіпкерлердің фигураларын салады. ^ерісінше, тәрбиеші негізгі көңілін. ертегінің кейіпкерлерін сипаттауға бөлсе, балалар суретте бәрінен бүрын бауырсақ қо-янды (касқырды, аюды, түлкіні) қалай кездестіргенін, сонан кейін ғана орманды бейнелейді.

Читайте також:

1. I. ОБРАЗОВАНИЕ СОЕДИНЕННЫХ ШТАТОВ 14 страница
2. А. В. Дудник 1 страница
3. А. В. Дудник 10 страница
4. А. В. Дудник 11 страница
5. А. В. Дудник 12 страница
6. А. В. Дудник 2 страница
7. А. В. Дудник 3 страница
8. А. В. Дудник 4 страница
9. А. В. Дудник 5 страница
10. А. В. Дудник 6 страница
11. А. В. Дудник 7 страница
12. А. В. Дудник 8 страница

Переглядів: 642