• Гідрологія і Гідрометрія
• Господарське право
• Економіка будівництва
• Економіка природокористування
• Економічна теорія
• Земельне право
• Історія України
• Кримінально виконавче право
• Медична радіологія
• Методи аналізу
• Міжнародне приватне право
• Міжнародний маркетинг
• Основи екології
• Предмет Політологія
• Соціальне страхування
• Технічні засоби організації дорожнього руху
• Товарознавство продовольчих товарів

Тарау СУРЕТ САЛУ 15 страница

тепке бара жатыр». Осындай тақырыптарға бейне жасау
зінде балалар бейнені таңдау үшін қиялдауларына, оларт,⁶'
қозғалыстарын көрсетуге және жабыстыру әдістерін қолд_аі '^
ларына мүмкіндік алады. ^"

Балалар бірінші тоқсаннан бастап ертектердегі бейнелерд". мыстан кемпірді, Чиполлино және басқаларын жасай алмаіід'" Бүл олардын. творчестволық белсенділіктерін жетілдір_ед-' Ертек кейіпкерлерінін, езіндік ерекшеліктері балаларды бейнен" ұқсас жасауға үйретіп, балшықтан бейне жасауға кызықтыра' ды. Балаларды мыстан кемпірдің маймақ аяғын, оның имек мүр! нын жасау қызықтырса, ал Чиполлиноның бейнесін >касағанд_а " оның пиязға ұқсас басын жасау қызықтырады.

Ертек желісіне құрылған тақырыптар мьшадай да болуы мүмкін. Ертектегі ең қайырымды не болмаса ең і^араниет кейіп-кердін, бейнесін жасау. Осындай тақырыпқа бейне жасау бала-лардьіҢ' творчестволық ынтасын жетілдіріп, бейнелеу үшін өзің-ше кейіпкер таңдап алуына және оны бейнелеу тосілдерін өзіне қолайльт түрімен мүсіндеуге итермелейді.і

11 т о қ с а н

Екінші тоқсанда түтас балшық кесегінен бейне жасауды же-тілдіре түседі. Балалардьщ бірінші тоқсанда үйренген білімде-рін пайдалана отырып, екі немесе үш тұлғадан тұратын компози-цияға жасауға үйретеді-.

Балалар ертектің мазмұнын келтіре отырып, тұлғалардың бір-бірІмен қарым-катынастарын, көлемдерін өлшей отырып, оларды қалыңдығы 1 см кем емес тақтайшаға нығыз орналас-тырады. Композицияның барлық түлғалары тактайшаға берік орналасуы үшін балаларды үшінші бір затпен тіреп қоюға үй-ретеді. Мысалы, жотасына кәрзеңке көтеріп бара жатқан аюды таяққа тіреп қою, аққала жасап жатқан баланы кардың соқта-сына тіреуге болады.

Әрбір халықтың әдет-ғұрыптарына байланысты (қуыршак-тар, малдар) жасалған әсемдік бұйымдарды бейнелеу кездерін-де балалардың алдында көп мүмкіншіліктер туады.

Мектепке даярлық топтарындағы балаларды қырғышпен балшық алуға жэне. шығыршықтан ыдыстар жасауға үйретеді-Шығыршықтардан ыдыстар былай жасалынады. Балшыктан жасалған бөліктерді бірімен-бірін тығыз жабыстырып, оны іші-нен де және сыртынан да сылап қояды (21-сурет).

Цилиндр және шар тәрізді ыдыстарды жасағанда жабысты-ру кәдімгі қырғышпен, болмаса тұзақ-қырғышпен атқарыладЫ-Мұндайда сол қолмен бұйымды үстап, ал оң қолмен қырғьіШ арқылы үңгіп кецітеді (22.-сурет).

Бірінші әдіспен табақша, кесе, сауыттарды, ал екінші әдіспе» құмыраларды, дөңгелек және цилиндр тәрізді сауыттарды ж^а' сауға болады. Осымен бірге балаларды жасаған бұйымдарД^ЬІ сыртьша кедір-бұдырлар түсіру үшін және бояулармен су'Р^е

22-сурет. Сазды үңгу тәсілімен ыдыс-тар жасау.

салу үшін оны су шүберекпен суртіп тегістеуге үйретеді. Бала-ларды. ыдыс жасаудан басқа әсемдік пластинка жасауға үйрё-теді. Мүндайда балалар сурет арқылы бүйымның алғашқы но-байын жасауды үйреніп, нобай арқылы артынан мүсін жа-сауды үйренеді.

III т оқс а н

-Тәрбиеші үшінші тоқсанда балаларды коллективті түрде балшықтан бейне жасауға үйретеді. Бүрынғы алған білімдері мен үйренгендерін пайдаланып, балалар коллективті композиция-лар құрады: әр түрлі жағдайда жүрген ойыншылары бар фут-бол болмаса хоккей алаңын, құс фермасын, зоопаркті және тағы басқасын. Қоллективті түрде балшықтан бейне жасауда балалар өз жүмыстарын басқалардың жұмысымен салыстырып, тұлғаларды кез аркылы қадағалап, мысалы, үлкен түлғаның жанында кішкене түлғаны қойып, қайсысы қаншалық үлкен немесе кішкене екенін анықтайды. Балаларға өздері жасайтын бейненің үзындығы мен биіктігіне сәйкес өлшеуіш таякдналар "^еРуге болады. Балалар жалпы композицияға өздерінің ұсы-ныстарың қосып, белсенділік көрсетуді үйренеді және өздерінің

Уиымдарын басқа жүмыстардан жаман жасамауға тырысады.

алцщқтан жақсы бүйымдар жасай білетін балалар білмей-

^1ңДерге көмектеседі. Қорыта айтқанда, коллективті түрде бү-мдар жасау бейнелеумен техникалық әдістерге ғана үйретіп имайды. Сонымен бірге тәрбиелік те маңызы бар. қ_у ^ш'^нші тоқсанның программасы елестету арқылы бейнелеуге

^рьілғанымен натурадан және суреттен бейне жасауды жоққа үРмайды.

Дай ^°^паР^Кте көрген аңдарды елестету арқылы жасайды. Мүн-апсырма балалардан жинақталған, естерінде қалған кеп-

теген күні бұрынғы _Жү_МЫр тарды талап етеді. Сонымі қатар балалар аңдарды _Ойы« шықтарға қарап жасауд_{ы ү}д ренеді, мысалы: пілді, жираА ты, бегемотты, аюды (23--24 суреттер).- Ойыншықтар _Қа~ шанда орнықты болады, _Соң~ дықтан келесі сабақтарда су~ ретшінің аңдарды әр _Тү_р},-қозғалыста жүрген кездерің салған суреттерін пайдаланып балаларға көрсетуге болады' Балалар ойьшшыққа қараіі бейнелер жасау кезінде оның формасьш және пропорцияла-рын жан-жағынан көре ала-тын болса, суретке қарап бей-нелер жасағанда тек бір жа-ғынан ғана* көре алады. Жа-нуарларды жасаған кезде ба-лалар өздерінің білген және үйренген әдістерін пайдала-нып, қандай әдісті (жеке-же-ке бөліктерді.біріктіріп пе, әл-де тұтас балшық кесегінен бе, болмаса екеуін де қолданьш па) қолдануларын өздерінше, шешулері қажет. Мысалы, пілдің басы мен тұмсығын бір тұтас балшық кесегінен, ал кеудесі мен аяқтарын басқа балшық кесегінен қырғыш арқылы бөліп, сосын біріктіру арқылы жасайды. Пілдід құлағы үлкен болғандықтан оларды жеке-жеке жасап, сосын басына жабьістырады. Осын-дай әдістермен басқа да көптеген жануарлардың бейнесін ж'а-

сауға болады.

IV тоқсан

Төртінші тоқсанда балалар мүсін жасаудың әдістерін жетіл-діре түседі. Ойынға пайдаланатын заттар жасайды.

Өз ойындары үшін ыдыстар, гүл отырғызатын вазалар және декорациялық сәндік құрайтын пластинкалар жасай отырып. декорациялық мүсін жасау ісімен шұғылДанады.

§ 4. Үйретудің методтары мен тәсілдері/

Балаларды мектепке даярлық тобында затқа, мазмұнға
не әсемдік бұйымдарға қарап, саз балшықтан мүсін жас
үйретеді. Бұларды тәрбиешінің және балалардын. өзде
ұсыныстары бойынша жасайды. _у.

Балалардың ойлары бойынша бейне жасау сабағында та рыпты және айқындау құралдарын, бейнелеу әдістерін өздер

андап алуларына үйрету керек. Ойлау арқылы бейне жасау ^ағы балалардың білімдері . мен үйренулеріне байланысты бойы өтеді. Тәрбиеші кейде балалардың ойларын жалғас-^>КЬІ'ады Мьісалы, А. Толстойдын, «Алтын кілт» ертегісінен кез ^ТЫ ген кейіпкердін. бейнесін жасауды, болмаса А. С. ҒІушкиннің ^К\лтын балық» ертегісінен кандай болмасын бір оқиғаны бей-нелеуді үсынады.

Ойлау арқылы беине жасаудың творчестволық шешшдері ■_Өз алдына. елестетудің көптеген қасиеттерін Галап ет,еді. Бүл ^шін балалармен бірге затты байқап қарайды, оның әдемілігін, ^_үрінін өзіне тән ерекшеліктерін атап көрсетеді. Жануарларды . айкын бейнелеу үшін балалар олардың мінездерін, қозғалып жүргендегі дене бөлшектерінің жағдайын білулері керек. Бала-лардын. .назарын қораздын, шақырып түрғандағы мойнын созуы және басын көтеруі, су ішіп түрған тауықтың басының еңкеюі, қашып бара жатқан түлкінің қүйрығы мен жотасының бірдей жазықтықта болуы, болмаса қорыққан қоянқүлағын жотасына қалай жабыстыратынына аудару .керек. Балалардың бұл біл-гендері бейнені айқын жасауға кемегін тиғізеді. Ересек адам аңдардын, барлық қимылдарын балаларға көрсетуге тырысады. Кейде әдейілеп байқау жүргізеді. Балалар аңның кеудесін бас-ка дене кұрылысымен салыстырып қарайды. Егер тәрбиеші ба-лаларға, біз қазір әтешті қараймыз жән.е соңыра оның мүсінін балшықтан жасаймыз деп ескертетін болса, онда олар құсты мұқият қарап және оның^ерекшеліктерін естерінде жақсы сақ-тауға тырысааы. Тәрбиеші аңдарды байқау кезінде кейін олар-дан айқын биіне жасау үшін балаларға жетелеуші сұрақтар қояды. Балалармен кейіпкерлері әр түрлі жағдайда түсірілген кітап иллюстракияларын көруге болады.

Адам бейне^ін жасау балаларға қиынға түседі, сондықтан тәрбиеші қуыршақтардың әр түрін (санитар қыз, космонавт, оқу-шы және тағы басқалар) көрсетеді. Паркте кыдырып жүрген адамдарға байқау жүргізеді. Ол балалардың назарын ересек ^адам мен баланың тұлғаларын салыстыруға, дене қүрылыстары бөлшектерінің пропорциясына аударады. Тәрбиеші осыларды ^КеРУ үшін байқаулар ұйьшдастырады. Балаларға сұрақтар қоя-Аы, мысалы, «Кім биік, қыз ба, әлде шешесі ме? Олардың қайсы-сының басы үлкен, аяқ-қолдарының үзындығы қандай?» Жасал-^^ан тұлғааың айқындығы оның балалар жасаған киімдеріне ^аиланысты. Сондықтан тәрбиеші балалардың назарын қыздың яғьщдағы пимаға, ал онын. шешесінің аяғында етік екеніне, ^^Ьіздың басында тоқылған бөрік, ал шешесінде былғары ты-У ^ екеніне аударады. Балалар қозғалысты жақбы түсінулері Тэ^ °^гід.^а^ козғалысты балалардың ездеріне жасатқызу керек. Ньін ' балалардың назарын шадғы теуіп келе жатқан бала-Кіщ ^Дене Қимылдарына аударады. Оның кеудесі мен басыньщ а_Лғ^Кене алдыға қарай еңкеюі, бір аяғының тізеден бүгілуі және Қарай шығуы, ал екінші аяғыньщ-артта түзу түрғаны, таяқ

ұстаған қолының шынтақтан бүгіліп алға шығуы, ал екінщі
лының артта қалатынына аударады. ^⁰"

Мүсін жасауда қимыл-қозғалыстьщ жақсы шығуы балала ға тәрбиешінің бейнені қалай көрсетуіне байланысты. Бәрі_н^" қолайлысы түсіндіріп тұрғанда қозғалысты бөліп-беліп көрсет*¹ больщ табылады. Мысалы, Л. Воронкованың өлеңі бойьщп ^ балшықтан «Ұмытшақ Машаның» бейнесін жасағанда тәрбиец³' балаларға: «Маша столдьщ астын қарау үшін алдымен тізерд_еі! отырып, колымен еденге сүйеиді, басын еңкейтіп стол астьіня қарады»,— деп айтады.

' Әрбір халықтық өздерінің салттарына, әдет-ғұрыптарьіна .байланысты халықтық ойыншықтары болады. Осыларды бала-ларға көрсетеді. Мысалы дымков ойыншықтары ашық және бір ырғақпен жасалған, дағыстандықтардікі жіңішке өрнектермең жасалған, өзбектердің балшық ойыншықтары жабыстыру неме-се ою арқылы түрлі бедермен безендіріледі. Ойыншықтарды қарау кезінде олар қандай әдістермен жасалғанын білу үігіін ба-лалардьщназарын бір беліктен екінші белікке ауысу пласти-касына аудару қажет. Халық ойыншықтарымен балаларды жақсы таныстыру үшін дидактикалық ойындар үйымдастыры-лады: «Ойыншықтар дүкені» (бала басқа баланың айтуы бо-йынша ойыншықты табады) немесе «Дымков ойыншықтарыньщ көрмесін үйымдастырамыз» (толып жатқан ойыншықтардан ба-лалар көрмеге қойылатыньш таңдап алады).

Тап осылай түсінікті мазмүндағы әсемдік пластинкаларының, керамика ыдыстарыньщ кермесін үйымдастыруға болады. Бүл ыдыстарды қарау кезінде тәрбиеші балаларға формасы жайын-да, оларды балшықтан қандай әдіспен жасағандары жайында сүрақтар қояды. Балалардьщ білімін қүмырашылар ше-берханасы жайында, ондағы шеберлердің әдейі жасалған ста-ноктарда ыдыстарды қалай жасайтындары . жайында айтып то-лықтыруға болады. Балаларды көрмелерге немесе қолданбалы енер музейлеріне ертіп бару қажет. Мектепке даярлык, тобын-дағы балаларға тек қана таныс емес техникалық әдістерді керсетеді, басқасын балалардың өздерінің ынта-жігеріне қал-дырады. Балалар сабақ өту кезінде жүмыстарды ездерінше жоспарлап, жабыстыру әдістерін өздері таңдап аладьь Тәрбиеші балалардың жасап жатқан жүмыстарын бақылап, ке-ректі жерінде сүрақтар қояды. Мысалы, «Зоопарктегі аңдар» Д^е" ген тақырыпқа бейнелер жасап жатқан кезде бір баланың піл аяғын жіңішке, ал тұмсығын қысқа жасап қойғанын көрШ. оған тәрбиеші пілдін, аяғы қандай болатьшын есіне түсіріп-«Осындай қысқа түмсықпен пілдер ағаш таси ала ма?»—Д^е жетелеп отырады.

Балаларды заттан және мазмүнға құрылған бейнелер жасаУ" ға үйрету кезінде әдеби кітаптарды пайдаланады. Кітаптағы к йіпкерлердіқ әр түрлі жағдайда, әр түрлі қозғалыста болғанд

25-сурет. Фриз жасау.

_ы жаксы. Балалар тыңдап отырған кезде олар түрлі қозға-^ыстағы бейнені сезінулері керек. Тәрбиёші балаларға ертекті окып болғаннан кейін, бейнелеу үшін белгілі бір кейіпкерді, _не болмаса белгілі оқиғаны алуды үсынады.

Балалардың кейіпкерлер бір-біріне қарағанда қандай келем-яе кандай жағдайда болулары тиіс екендігін және олар толыҚ' сиятын тақтайшаның көлемін анықтай білулері керек.

Мектепке даярлық тобында ойын ойнау әдістерін қолдануға болады. Ойынды құмырашылар шеберханасында да үйымдас-тыруға болады. Тәрбиеші "шеберлердің ыдыстарды жәңе басқа бұйымдарды қалай жасайтынын айтады, ал әңгімеге қызыққан балалар ойын үшін ыдыстарды жасауға кіріседі.

Басқа да еліктіретін жағдайлар туғызуға болады. Мысалы, балаларға Женіс Күніне және 8-март мерекесіне байланысты құттықЦу үшін әсемделінген тақталар жасау тапсырылады. ТақталЦрды біріктіріп әсемделінген фриз, мысалы, әр түрлі көбелектер фризін (25-сурет) жасауға болады. Әсемделінген тақталар, жасау үшін сабақтан екі-үш күн бүрын сурет арқылы нобайыи/түсіру керек. Барлық жүмыс тақталардың үстіне екі әдіспен түсіріледі. Алдымен нобайдың көлеміне сәйкес тақта-лар дайындалады.

Бұл — техникалық жүмыс, сондықтан ол балалардан қимыл-дың нақтылығы мен үқыптылығын талап етеді. Дайындалған тақталар балалар нобай бойынша бедерлер түсірулері үшін ке-лесі сабаққа дейін полиэтилен пленкасымен қапталып сақталы-нады. Ыдыстарға түсірілетін өрнектер сияқты тақталарға да ^өрнекті ойып, не болмаса деңес етіп түсіреді, .ронан соң, қажет деп тапса, ангобамен әшекейлейді.

Балалардьщ творчестволық белсенділігі және жекелей ойлау

Қабілеттері балабақшадағң жүмыстьщ қалай қойылғанына, са-

Қтьщ қалай ойластырылғанына және үйымдастырылғанына

^аиланысты болады. Егер ересек балалар тобында тәрбиеші ке-

кщщен бірге балалардың жүмыс орнын даярлап, оларға ке-

д_а ^Т1 балшықты және қүралдарды беретін болса, мектепке

_Рь^Р^ЛЬІҚ тобында әрбір бала өзіне керекті балшықты және қыр-

РУд ^{Ы өз}^^еР' барып алатын болады. Балалар балшық жабысты-

*ас "^КӘД^^МГ' ^столда> тақтайшада болмаса айналмалы станокта

^аиды (26-сурет). Егер балшық жабыстыру ангоба бояула-

26-сурет. Мүсін жасауға арңалған козғалмалы станок. рымен бояуға байланысты болса, сабақ екі бөлімшеден- тұрадьк сабақтын, бірінші бөлімшесінде заттарды жабыстырса, екінцн бөлімшесінде оларды бояйды.

СҮРАҚТАР

1. Мүсін жасаудын. езіндік ерекшелігі қандай?

2. Әр түрлі жас топтарында мүсін жасаудын. программасы кандай?

3. Әр тоқсанда мүсін жасауға үйретудін. міндеттері қалай шешіледі?

4. Кішкентайлар тобынан меқтепке даярлық тобына. карай мүсін жасау
техникасынық күрделенуі кеден т^рады?

5. Балабақшада мүсін жасаудыц қандай түрлері жүргізіледі, әр түрлі,

жас тобында бұлардын. алатын орны кандай?

6. Педагог балаларды мүсін жасау ісіне үйретуде кандай методтар мен
тәсілдерді қолданады және олардың творчествосынын, дамуы қандай?

ТАПСЫРМАЛАР

1. Әр түрлі жас топтарында программа мен методика талаптарына
сәйкес мүсін жасау сабақтарын талдау.

2. Мүсін жасаудын. әр түрлері бойынша сабак конспектілерін жасау.

3. Балалардын, мүсін жасаудағы бейнелеу қүралдарьша сипаттама беру.

4. Белгілі бір программалық мазмүнға байланысты мүхін жасау үшін

тақырып варианттарын таңдап алу.

5. Мүсін жасау жөніндегі әр түрлі сабактарды (заттын, езіне қарап мү-
сін жасау, декорациялық, ойлау арқылы, сюжеттік мүсіндер жасау), жүргізу
методикасын баяндау.

УЧИЛИЩЕЦЕ ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚТАРДЫ ӨТКІЗУГЕ

БАИЛАНЫСТЫ ҮСЫНЫСТАР

Педягогикалық училищелер программасы практикалық сабақтарды зат-тарды зерттеу тэсілдерін. талдаудан бастауды ұсынады. Оқушылар бала-бақшадағы мүсін жасау сабақтары алдында заттарды зерттеу жүмысы»

зкүргізуге тиіс. Бір оқушылар бүкіл класқа зерттеу тәсілдерін көрсетеді, ал калғандары оны талдайды.

Болашақ тәрбиешілер мүсін жасау тәсілдерін жетік меқгеріп, балалар-ра мұны айқын көрсете білуге тиіс. Сондықтан да оқушылар бойлай және шенберлі қимыл-қозғалыспен саз балшықтың иін қандыруға жаттығады, щарды жалпайтуға, жалпайған формалардын шеттерін шымшып өңдеуге, дискілердің шеттерін қайыра білуге үйренеді және тағы баскалары. Бола-шак педагогтың балалармен сабақ өткізу кезінде ұшыратуы ықтимал қиын- \ дыктарды практикалық сабактарда максаттылықпен талдау керек. Заттық езіне қарап талдау жасау негізінде бірнеше заттардын. мүсінін жасаған тиім-ді. Осы процесс үстінде оқушылар заттардын. формаларын, пропорцияларын және бейнелеу тәсілдерінің жүйелілігін игереді. '

Мүсін жасау сабағы бойынша конспектілер жасаудың оқушыларға зор пайдасы бар. Мұны класта жасауға немесе келесі талдаумен бірге сабақта дайындауға болады:

Тарау

АППЛИҚАЦИЯ § 1. Ашіликация — бейнелеу өнерінің декорациялық түрі

Аппликация (латынша арріісаііо — салу) дегеніміз кез кел-ген материалдан кесіліп алынған әр түрлі формалардан, фигу-ралардан белгілі бір фонға сәйкестендіре отырып тігу немесе жапсыру арқылы көркем бейне жасау әдісі. Аппликацияға неше түрлі матфиалдар пайдаланылады: былғары, киіз, шұға, ағаш-тьщ қабығр, тері, мата, ши, қағаз.

Біздін, көп ұлтты еліміздің әр түрлі халықТары аппликация-
ны ұлттық костюмдерді, түрмыс және үй заттарын безендіруге
қолданадь/ .

'. Қағаздан аппликация ж^асау XVI ғасырда паида болады да, келесі ліүз жылдықта бүл өнер онан әрмен қарай дами түсті, XVII ғасырдың басында Францияда қағаздан жасалған силуэт модаға айналды да, аз уақыттың ішінде ол Европаның барлық елдеріне және Россияға кеңінен жайылды. Үй кабырғалары ша-ғың силуэттік портреттермен, түрмыстық көріністермен безенді-ріле бастады. Силуэт деген сөз XVII ғасьірдағы француз чи-новнигі Этьен Силуэттің фамилиясынан, келіп шыққан. Ол мо-даға еліктей отырып, қағаздан өрнек оюмен айналысқан еді. Ол туралы неше түрлі окиғалар айтылып та жүрді, бір күні тіпті бір суретші оған Көлеңке тәріздендіріп карикатура салды. Бұл бейнелеу әдісі силуэт деп йталынып кетті.

Силуэт өнері Альбрехт Дюрер, Петер Пауль Рубенс сияқты көптеген мамаң суретшілерді де қызықтырды. Бүл өнерге атақ-тьі ертекші Ганс Христиан Андерсен де еліктеді.

XIX ғасырда Россияда Ф. И, Толстойдың силуэттері кеңінен
Жайылды, ол әр түрлі мазмүнды кеп фигуралы композициялар
*асады. "

Силуэт өнері XX ғасырдың суретшілері М. В. Добужинский-Ді, К. А. Сомовты Да қызықтырды. Г. И. Нарбут, Н. В. Ильин,

Е. С. Кругликов сияқты суретшілер бұл өнердің аса ірі шебеп_л
рі болып саналады. ^е"

Көптеген графикші-суретшілер қазіргі уақытта да силуэт •
экслибристер, плақаттар жасауда, кітаптарды безендіру_{Де к} ^Ті
кемдеуші қүрал ретінде табыспен пайдалануда. Р"

§ 2. Аппликация — мектеике дейінгіг жастағы балалар
_ — іс-әрекетінің бір түрі

Аппликация — бейнелеу іс-әрекетінің балалар сүйетін біп түрі: балаларды қағаздың ашық түсі, фигуралардың сәттілікпен үйлесімді орналасуы қуантады, қию мен.жапсырудын, техникасы оларда үлкен қызығушылық тудырады.

Читайте також:

1. I. ОБРАЗОВАНИЕ СОЕДИНЕННЫХ ШТАТОВ 14 страница
2. А. В. Дудник 1 страница
3. А. В. Дудник 10 страница
4. А. В. Дудник 11 страница
5. А. В. Дудник 12 страница
6. А. В. Дудник 2 страница
7. А. В. Дудник 3 страница
8. А. В. Дудник 4 страница
9. А. В. Дудник 5 страница
10. А. В. Дудник 6 страница
11. А. В. Дудник 7 страница
12. А. В. Дудник 8 страница

Переглядів: 1096